kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Arrotza / Albert Camus (Josu Zabaleta) / Erein, 2017

Amaren heriotza Joannes Jauregi / Berria, 2018-05-06

“Gaur ama hil da. Edo atzo beharbada, ez dakit”. Hala euskaratu du Josu Zabaletak Camusen Arrotza-ren hasiera ezaguna. Egileak hasiera horretan bertan ematen dizkigu, ia oharkabean bada ere, nobela osoari zutik eusten dioten habeak: protagonista narratzailearen indiferentzia, soraiotasuna, eta are, zinismoa, oro absurdorantz taxutua.

Izan ere, amaren heriotza kontatzeko duen apatia horrek berak bustitzen du Mersault protagonistak nobela osoan duen begirada. Haren jarrera ez da sekula aldatzen, nahiz eta “gaur ama hil da” horrek gertaera kate bat abiarazten duen, zeinak izugarrikeria zurrunbilo batean murgiltzen duen protagonista ezari-ezarian. Tramaz beraz apenas esan daitekeen ezer gehiago, pertsonaia nagusiak izugarrizko urruntasunez —arroztasunez— kontatzen baitigu gertatzen zaiona, kasik beste inori gertatzen ariko balitzaio bezala. Ezerk ez dio eragiten, indiferente eta soraio beti. Alde horretatik, Mersault dugu nobelako arrotza. Halere, batzuetan hainbestekoa da aldea kontatzen zaigunaren eta kontatzeko modu hotz horren artean, non kosta egiten baitzaigu ohartzea zer ari garen irakurtzen. Alde horretatik, nobelak irakurlea bera arrozten du; irakurlea ere bada nobelako arrotza, protagonista bezainbeste, bederen. Bada, aldebiko labana horren ahotik irakurri behar dugu eleberria.

Aditu batek baino gehiagok esana da protagonista arrotz horrek ekarpen handia egin ziola literaturaren historiari, XX. mendeko abangoardia artistikoan sortu zen nitasun modernoa finkatzen lagundu zuen heinean. Mersault nitasun ziniko baten eredu da, bere ingurunetik zeharo alienatua dagoen norbanakoaren eredu. Ez da harritzekoa, eleberria agertu zen testuinguruari erreparatuz gero; izan ere, 1942. urtean kaleratu zuten, Bigarren Mundu Gerraren erdian, hain zuzen. Hala, eleberriak primeran islatzen du —zeharka bada ere— gerrak ekarritako krisi giroa, zeinak, besteak beste, existentzialismoa eta hari dagozkion gogoetak eta zalantzak (norbanakoaren askatasuna, ezereza, existitzea bera…) hauspotu zituen. Giro horri dagokio Arrotza. Camusek berak azaldu zuen nobelaren premisa: “Gure gizartean, amaren hiletan negarrik egiten ez duen orok du hiltzera kondenatua izateko arriskua”. Hortaz, lehen begiratuan existentzialismo horrek plano indibidual bati eragiten dion arren, badu gizarte osoa astintzen duen dimentsio bat, batik bat nobelaren bukaera aldera gorpuzten dena.

Nobelaren irakurketari berari dagokionez, onartu beharra dago monotonoa izan daitekeela, aurrera egin ahala ia inpresioa ematen baitu ezen guztia ahots aspertu batek narratua dagoela. Beharbada monotonia horregatik guztiagatik da are ederragoa nobelaren bukaera, non ustekabeko lirismo bat ernaltzen baita kontaera apatiko eta estilo hotz horretan, hain zuzen arrotzaren borroka klimaxera iritsi ahala. Zaila da erabakitzea ea bukaeran errotiko estilo aldaketa bat dagoen, ala, aldiz, nobelak estilo beraren baitan aurkitzen duen lirismo hori. Nolanahi ere, amaiera benetan ederra da, eta, nire ustez, erabat konpentsatzen du hasieran eman dezakeen asperdura sentsazio oro.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak