kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Hodeiak zapatetan / Mikel Etxaburu / Susa, 2014

Oroimenak ziegara itzuli nahi du Hasier Rekondo / Berria, 2014-05-25

“Badakigu ziega euskal literaturaren mintegi emankorra izan dena poesia idatziaren hastapenetik, eta badakigu joera horretan ez dela erabateko etenik gertatu egundaino”, dio Jose Luis Otamendik Joseba Sarrionandiaren Kartzelako poemak (Susa, 1992) liburuari egin hitzaurrean. Hala ere, kartzelako hormek berez ez dute zertan ziurtatu barnean edota kaleratu ondoren ekoiztutako literatur lanaren gorentasuna. Ehunka euskal preso egon dira estatu ezberdinetan sakabanatutako kartzeletan azken hamarkadetan. Denek ez dituzte lerrotan paratu hango esperientzia lazgarriak.

Hodeiak zapatetan (Susa, 2014) Mikel Etxabururen (Ondarroa, Bizkaia, 1969) bigarren poesia liburua dugu. Aurretik Zu zara orain txoria (Elkar, 2011) kaleratu zuen. Bigarren entrega honetan, kartzelako oroitzapenak, maitasun ezinduak, desio ebakiak eta askatasun egarriak uztartzen ditu. Poemarioa hiru azpi-ataletan banatuta dago: Oroitzak (kaleratu berriaren oroimena ziegan lagatzen da beti), Oskola (parterik “pertsonalena” kartzelan bizitako esperientziez eta maitasunaz), eta Gerezi gorriak, azken “koda” gisa kaleratuaren etorkizuneko ametsez eta lokamutsez ari zaiguna, “Badiotsut / kartzelara itzuli nahi izan dudala / behin baino gehiagotan, / hango ziegaren txikitasunera, / harresiaren gerizpera, / zementuaren margotutako /arrakaletan ezkutatzera”. Azken parte hori dugu, edukiaren aldetik bederen, ausartena eta berritzaileena; izan ere, preso ohiaren bakardadeaz oso gutxi hitz egin da gure literaturan; ziegaren “epikotasun pertsonala” edo bidegabekeriaren gaineko alde politikoak izan dira hizpide nagusiak.

Liburuak ustekabe gutxi eskaintzen ditu Oroitzak lehen atal sinbolistagoan, erabilitako metaforak eta irudiak aski jorratuak izan dira poesiaren historian. Horrez gain, Gabriel Arestiren itzala luzea da. “Eta …sustraiak hasi zaizkit zainetan / harrian zelai leunak zabaltzeko. / Sustraiak sortu zaizkit eskuetan / zure enborrari sendo eusteko”. Naturako erreferentziak erabiltzen ditu Etxaburuk preso ohiari gailentzen zaion ezinegon existentziala arintzeko, natura salbazio aingura gisa darabil poetak. “Haizea / libre dabil / eta gu / haizea / pasatzen ikusten / ohitu gara”.

Oskola izeneko bigarren partean, poetak pertsonalizatu egingo ditu ziegako atearen geldotasunaz askatzeko edukiak, eta nago testigantza pertsonal krudelaren gisara ondutako poemak direla lortuenak, Haraindi lekuko: “Hemen basazkoa da denbora / barakuiluen ibiliaren modukoa. / Hemen miopeak gara denok, / errepublika berririk /eraikitzeko asmorik gabe nabil, ez naiz Robinson Crusoe / eta burusoilegia naiz Ostiral izateko”.

Poemarioan amodioak badu lekurik. Erromantizismoan eraikitako maitasunaren eredua esan nahi da. Poeta zerbaitek askatuko badu, maitasuna izango da. Maitasuna, ezindua den heinean, idealizatua izango da, eta horrek baditu bere arriskuak. Gauak dena berdintzen duenean, erromantizismoan sustraitutako maitasunak babesa hartzeko aukera bermatuko du, arnasa hartzen den modura. “…elkar maite dutenek egiten duten eran / nire beso artean / zu berriro biltzeko / gauaren babesean”. Eta aurrerago, “…horregatik astindu ditut / armiarma-sarean itsatsi zaizkidan oroitza meheak…”. Ziegak badu zeresanik zoritxarrez euskal literaturaren ibilbide gorabeheratsuan. Bertan lagatako oroitzak oskol gisa itsatsi zaizkigu oroimen kolektiboan, baina sorkuntzarako tresna berriak aurkitu beharrean gara.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak