« Martutenez (eta abar) | Herioren aurkako apar maitekorra »
Billy Budd, marinela / Herman Melville (Jose Ramon Vazquez) / Alberdania-Erein-Igela, 2012
Itsas bidaia II Iker Zaldua / Gara, 2014-02-16
Joan den hilabetean Benito Cereno ekarri nuen hona, Melvilleren eskutik. Ordukoan promes egin nuenez, haren ostean ekarri dut orrialde honetara Billy Budd marinel jator bezain zorigaitzekoa. Eleberria idazlea hil ostean agertu zen, 1920ko hamarkadan, hots, idatzi eta 30 urte beranduago, obra 1888an hasi baitzen idazten. Hala, Benito Cereno eta Billy Budd marinelaren artean 40 urteko tartea dago, nahiz eta hemen bata bestearen atzetik irakurtzeko aukera dugun. Biak erkatuz gero, erritmoa azpimarratuko nuke. Esango nuke azken hau lehenengoa baino are motelagoa dela; deskribapen oso zehatzak, zorrotzak egiten ditu, pertsona bakoitza irudikatu egiten du, jantzi egiten digu, fisikoki eta, batez ere, psikologikoki. Gehiago esango nuke, alderdi psikologikoa, neurri batean, azpi-gaia ere bada; izan ere, Melvillek gizakien arteko harremanaz idatzi nahi izan zuen eta idatzi zuen, berak bizitako itsas giroa jarri zion agertoki gisa kontakizunari, baina “Benito Cereno”-n bezalaxe, hemen ere marinel eskuzabal eta bihozbera eta ofizial anker eta bekaiztia jartzen ditu aurrez aurre, jakina, boterea ankerkeriak du, eskuzabaltasuna kondenatzeko gai.
“Billy Budd marinela” bere bizitzako azken urteetan idatzi zuen eta esan dezakegu kasu honetan nabarmenagoa dela salaketa, gizakiaren gizatasunik eza salatzeko ahalegina aterperik gabe ematen du. Bera ere nekatuta zegoen ordurako; gorputza zahartuta eta gogoa zapuztuta, ironia koilarakada zenbait erantsita utzi zuen bere pentsamendua idatzita. Aipagarria da bestalde, asko direla, eleberria ulertzeko lagungarri eta beste istorio asko ezagutzeko baliagarri, idazleak utzitako oin-oharrak. Asko eta asko aipamen historikoak dira eta Melville ongi moldatzen da horien egokitasuna hautatzerakoan. Erritmo motelak eta oin-oharren ugaritasunak nekatu egin dezakete irakurlea, baina arestian adierazi nuen bezala, eleberri laburrak izan arren, ez dira txanda bakarrean irakurtzekoak, nire ustez.
Azkenik, itzulpenaren ekarpena azpimarratu nahi nuke, aurrekoan aipatu nuen azaletik Jose Ramon Vazquezek eginiko ahalegina eta balioetsi, hark egindako lana. Billy Budden kasuan, are lan handiagoa izan zuelakoan nago, ordurako, apika, idazlearen estiloari hartu zion bere estiloa, baina eleberri honen zorroztasunak eta zehaztasunak oso zorrotz eta zehatz izatera behartzen du itzultzailea. Hanka sartzeko arrakala handi samarra da eta kontu handiz ibili behar da Melvillek kontatu ez zuenik ez islatzeko. Melvillek bi urte inguru eman omen zituen hau idazten, Jose Ramon Vazquezek ez zuen bi astetan bukatuko itzulpena.
Horiexek bada, liburu honetan aurki ditzakegun bi opariak. Kresal usaina duen paisaian gizakien arteko harremanak kontagai. “Billy Budd marinela”-ren kasuan, gainera, telebistara, antzerkira eta, are, operara ere eraman zen lana. Badirudi oihartzun handiagoa izan duela eta, nik ere kuttunago dut, akaso “Benito Cereno” irakurri ostean “baitaratu” egingo nuelako idazlearen estiloa (baita itzultzailearena ere) eta, ondorioz, irakurketa gehiago gozatu dudalako. Baina iruditzen zait, lehen aipatu dudan moduan, hemen aterperik gabe ematen duela, Melvillek, berez landu nahi zuena, gizakien arteko harremana.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Amaia Alvarez Uria
Arrabioen gerra
Karel Capek
Jon Jimenez
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Asier Urkiza
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Nagore Fernandez
Negu batez Mallorcan
George Sand
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
Hasier Rekondo
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Mikel Asurmendi
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Epilogorik gabe
Elena Sanchez
Aitor Francos
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Ibon Egaña
Amok
Stefan Zweig
Paloma Rodriguez-Miñambres