kritiken hemeroteka

8.448 kritika

« | »

Billy Budd, marinela / Herman Melville (Jose Ramon Vazquez) / Alberdania-Erein-Igela, 2012

Itsas bidaia II Iker Zaldua / Gara, 2014-02-16

Joan den hilabetean Benito Cereno ekarri nuen hona, Melvilleren eskutik. Ordukoan promes egin nuenez, haren ostean ekarri dut orrialde honetara Billy Budd marinel jator bezain zorigaitzekoa. Eleberria idazlea hil ostean agertu zen, 1920ko hamarkadan, hots, idatzi eta 30 urte beranduago, obra 1888an hasi baitzen idazten. Hala, Benito Cereno eta Billy Budd marinelaren artean 40 urteko tartea dago, nahiz eta hemen bata bestearen atzetik irakurtzeko aukera dugun. Biak erkatuz gero, erritmoa azpimarratuko nuke. Esango nuke azken hau lehenengoa baino are motelagoa dela; deskribapen oso zehatzak, zorrotzak egiten ditu, pertsona bakoitza irudikatu egiten du, jantzi egiten digu, fisikoki eta, batez ere, psikologikoki. Gehiago esango nuke, alderdi psikologikoa, neurri batean, azpi-gaia ere bada; izan ere, Melvillek gizakien arteko harremanaz idatzi nahi izan zuen eta idatzi zuen, berak bizitako itsas giroa jarri zion agertoki gisa kontakizunari, baina “Benito Cereno”-n bezalaxe, hemen ere marinel eskuzabal eta bihozbera eta ofizial anker eta bekaiztia jartzen ditu aurrez aurre, jakina, boterea ankerkeriak du, eskuzabaltasuna kondenatzeko gai.

“Billy Budd marinela” bere bizitzako azken urteetan idatzi zuen eta esan dezakegu kasu honetan nabarmenagoa dela salaketa, gizakiaren gizatasunik eza salatzeko ahalegina aterperik gabe ematen du. Bera ere nekatuta zegoen ordurako; gorputza zahartuta eta gogoa zapuztuta, ironia koilarakada zenbait erantsita utzi zuen bere pentsamendua idatzita. Aipagarria da bestalde, asko direla, eleberria ulertzeko lagungarri eta beste istorio asko ezagutzeko baliagarri, idazleak utzitako oin-oharrak. Asko eta asko aipamen historikoak dira eta Melville ongi moldatzen da horien egokitasuna hautatzerakoan. Erritmo motelak eta oin-oharren ugaritasunak nekatu egin dezakete irakurlea, baina arestian adierazi nuen bezala, eleberri laburrak izan arren, ez dira txanda bakarrean irakurtzekoak, nire ustez.

Azkenik, itzulpenaren ekarpena azpimarratu nahi nuke, aurrekoan aipatu nuen azaletik Jose Ramon Vazquezek eginiko ahalegina eta balioetsi, hark egindako lana. Billy Budden kasuan, are lan handiagoa izan zuelakoan nago, ordurako, apika, idazlearen estiloari hartu zion bere estiloa, baina eleberri honen zorroztasunak eta zehaztasunak oso zorrotz eta zehatz izatera behartzen du itzultzailea. Hanka sartzeko arrakala handi samarra da eta kontu handiz ibili behar da Melvillek kontatu ez zuenik ez islatzeko. Melvillek bi urte inguru eman omen zituen hau idazten, Jose Ramon Vazquezek ez zuen bi astetan bukatuko itzulpena.

Horiexek bada, liburu honetan aurki ditzakegun bi opariak. Kresal usaina duen paisaian gizakien arteko harremanak kontagai. “Billy Budd marinela”-ren kasuan, gainera, telebistara, antzerkira eta, are, operara ere eraman zen lana. Badirudi oihartzun handiagoa izan duela eta, nik ere kuttunago dut, akaso “Benito Cereno” irakurri ostean “baitaratu” egingo nuelako idazlearen estiloa (baita itzultzailearena ere) eta, ondorioz, irakurketa gehiago gozatu dudalako. Baina iruditzen zait, lehen aipatu dudan moduan, hemen aterperik gabe ematen duela, Melvillek, berez landu nahi zuena, gizakien arteko harremana.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Amaia Alvarez Uria

Arrabioen gerra
Karel Capek

Jon Jimenez

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Asier Urkiza

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Nagore Fernandez

Negu batez Mallorcan
George Sand

Aritz Galarraga

Trilogia
Jon Fosse

Hasier Rekondo

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Mikel Asurmendi

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Epilogorik gabe
Elena Sanchez

Aitor Francos

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Amok
Stefan Zweig

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak