kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Sukkwan irla / David Vann (Juanjo Olasagarre) / Denonartean, 2012

Semearen begietatik Iratxe Esnaola / Berria, 2012-12-16

Berez dakar tentsio narratiboa bi pertsona uharte huts batean paratzeak, are gehiago aita-semeak badira eta aita amagandik dibortziatua badago eta semearekin ikasturte bat isolaturik pasatzeko ideia bitxia izan badu. Bakartze istorioak maite dituztenentzat eleberri aproposa hauxe, aratz egitura narratiboan, dosifikatu itoaldiak sortzerakoan. David Vann-ek (Adak irla, Alsaka, AEB, 1966) mundu mailako arrakasta lortu du obra honi esker, Ernest Hemingwayrekin alderatu dute, eta hori guzti hori gutxi balitz, istorio lazgarri eta bortitz honetan zertzelada autobiografikoak direla aitortu du irakurlegoaren eraginez. Egiazko bizitzan Vann-en aitak Alaskako uharte batera berarekin urtebetez bizitzera joateko eskatu zionean ezetz erantzun zuen mutikoak. Bi aste beranduago bere buruaz beste egin zuen aitak. Istorio honen bitartez aitaren proposamenari baietz esan dio Vann-ek urte mordoa geroago, eta haren irudia ulertzeko fabula luze bat osatu du. Sukkwan Alaska hego-ekialdean kokatutako uharte biztanlez hustua da, alde batean Ozeano Barea, eta bestean, Bearing-eko itsasartea. Jim aitak lana eta etxea utzi eta borda bat erosi du bertan. Bi asterako jana, bi errifle, errebolber bat, eta pistola bat lagun dituzte. Arrantzatik, ehizatik eta lurrak emandakotik bizitzeko asmoa. Honaino abenturazaleen eleberri zantzuak. Jarraian, beldurrezko istorioarenak. Zailtasunak eta oztopoak agertu orduko (janari urritasuna, piztien arriskua, hotza…) aitak ez daki lehentasunak zerrendatzen eta guztia da inprobisazio. Irakurleak ezinegon amata ezina sentitzen du eta instintuz daki parte txarreko zerbait badatorrela. Baina hori azala besterik ez da, dekoratua, Alaskako natura basatian txertatua. Helburua aita batek seme batekiko izan duen ardura faltak zer kalte ustekabeko bezain lazgarri ekar ditzakeen kontatzea da.

Lehen zatian narratzailea Roy semearen baitan sartzen da. 13 urte ditu Royk eta aitak bere buruaz beste egingo duela susmatzen du. Aita bere buruaren kontrola galtzen doa, apurka. Batean, tiroka hasi zaio teilatuari. Hurrena, basora joan eta semea bakarrik utzi du. Semearen bizkarrean pausatzen ditu bere damuak, ezinak, eta hark ezin inora ihes egin, haserrez, beldurrez, gorrotoz baina uhartean preso. Harremana okertuz doa eta osagai guztiak artezki antolatu dira eztandaren zain egon gaitezen. Bigarren zatian, narratzailea aitaren baitan sartu eta honen transformazioa deskribatzen du. Zoritxar bat medio aitak uhartea utzi, eta alderrai, naufragio-bidaiari ekingo dio, zeina aitzakia den bere barneko bidaiarako, hau da, bere bizitzaren irakurketa kritikorako. Seme adingabeaganako izan duen ardura faltaz ohartzen da eta bere bizitzaren zentzu faltaz. Errua eta erantzukizuna bere buruari egozten amaitzen du. Ezer behartua gertatu bazait eleberrian, eraldaketa honen muturrekoa izan da, nahiz paisaia ere izan muturreko, eta gertakariak berdin, eta horrek guztiak testuingurua eman, berez, eraldaketari. David Vann-ek aitaren suizidioa interpretatzeko modua bilatu du, nik uste. Haren gogoeta estugarrietara, haren damura eta errura egin du bidea ulertu guran. Merituzkoa norbere zauriari espazioa eta denbora emanda fabula unibertsala burutzea. Deskripzio zoragarriak badira Alaskako lurmuturrez, basoez, zeruez eta urez. Kontakizun zuzen eta konpaktua. Herstura sortzaile bezain galdera sortzailea.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak