kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Hiru gutun Iruñetik / Patxi Zubizarreta / Pamiela, 2012

Memoria jasanezinari erronka Bixente Serrano Izko / Berria, 2012-07-22

Patxi Zubizarreta idazle bat dugu etengabe miresten gaituena proposamen narratibo formal berriekin. Esperimentu saioak dira, landuak eta ongi ere ongi lortuak, garai zaharragoetan hainbat irakurleri zailak suertatu eta ahalegin handiak eskatzen zizkioten abangoardismo haietan tematu gabe. Baina berauen baliabide batzuetaz, jada irakurlegoak gutxi-asko asimilatu dituen horietaz, baliatzen da aise eta eroso, alde batetik, eta bertzetik, irudi eta ikus-entzunezko garai berrietan, hitzaren ahalmena eta irudien gertutasun-indarra uztartzeko apustuak dira Zubizarretaren narraziogintzarenak. Emaitzak, hemen nauzuen irakurle honentzat, aberats eta kilikagarriak.

Gaurko Hiru gutun Iruñetik, halere, konbentzionalagoa da formalki, hitz hutsezko narrazioari dagozkion kodeen aldetik. Baina, hori bai, aurreko obra guztietan landu dituen erregistro aniztasuna, pertsonaiengana hurbiltzeko hainbat modu eta egituraketa zaindua zerbitzatu dizkigu honetan ere. Izan ere, hiru atal nagusi ditu eleberriak, ezberdinak erregistroetan eta hala pertsonaiak nola gertaerak aurkezteko moduetan.

Lehen atala gutunen gurutzaketa hutsa da, bere horretan. Haurtzarotik Ordizian lagun-min egin diren biren artekoa, 1935-1936 tartean idatziak. Bata, Gabriel Arratibel, soldaduskan dago Afrikan; bertzea, Rafael Zubeldia, odol-zerbitzurako ezgai, etxean gelditu da. Gutunez gutun, garai haietako testuinguru historikoan, bien arteko distantziamendu ideologiko eta pertsonala antzematen doa. Mundu zabalera irekiko zaizkiolakoan begiak, faxista bihurtuko da soldadua. Rafael, aldiz, bere munduari atxikirik gelditu, Gabrielen gomendioak gorabehera: “Atera zulotik, atera txokotik, eta laino artetik. Egin hegan!”.

Bigarren atala deskriptibo eta narratiboa da, guztiz, hirugarren pertsonan kontatua, Rafael Zubeldiarengan zentraturik, Francoren gerra bukatu berria. Rafael preso eta frankismoak antolaturiko Langileen Batailoi batean, Bidankozera bidalia. Hango esperientziak, nekeak, bizi —eta hil— moduak, Edurne Beaumont eta Fernando Mendiolaren Esclavos del franquismo en el Pirineo ikerketa historiko eta testigantza-bilduma oinarri harturik, horiexek lehengaiak. Baina sen narratibo handiarekin eginik, oinarri errealistak ez dio indar espresiborik kentzen kontakizunari. Hara hurbilduko da, teniente gisa, Gabriel, eta horrela joanen da harilkatuz eleberriaren trama zentrala, bi lagun ohien arteko harreman berrien inguruan.

Hirugarren atala, hirugarren pertsonan kontatua hori ere, baina bertze erregistro batean. Narratzaileak zuka eginen dio Rafael protagonistari ??”“Sendagileak hilik zaudela ziurtatu baino hogeita bat egun lehenago”, horrelako hasierak dituzte azpiatal guztiek, egunez egun zenbakia aldaturik—. Protagonistari enpatikoki hurbiltzeko erregistro efikaza, bai eta tramaren amaierari begira tentsioa, drama-giroa eta irakurlearen interesa biziarazteko ere. Halako tonu elegiakoa lortu du atal bizi eta gertutasun handiko horretan, non kanpai hotsek ere beren funtzio adierazkor sinbolikoa betetzen duten.

Alberto de Olmosen aipu bat jarri du egileak, eraikuntza narratiboaren frontispizio gisa: “Aurreiritziak dira, bai, baina ezin ditut gerra zibilari buruzko nobelak jasan […]”. Erronka handia jo diola bere buruari adierazi nahian bezala, eta horrela dela deritzot, baina guztiz garaile atera da Patxi Zubizarreta. Garai latzen memoria historikoa berreskuratzeko, freskatzeko, geure baitan egosi eta geureganatzeko, memoriaren aurpegi jasanezinari eginiko erronka sortzailea eskaini digu.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak