kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Hiru gutun Iruñetik / Patxi Zubizarreta / Pamiela, 2012

Memoria jasanezinari erronka Bixente Serrano Izko / Berria, 2012-07-22

Patxi Zubizarreta idazle bat dugu etengabe miresten gaituena proposamen narratibo formal berriekin. Esperimentu saioak dira, landuak eta ongi ere ongi lortuak, garai zaharragoetan hainbat irakurleri zailak suertatu eta ahalegin handiak eskatzen zizkioten abangoardismo haietan tematu gabe. Baina berauen baliabide batzuetaz, jada irakurlegoak gutxi-asko asimilatu dituen horietaz, baliatzen da aise eta eroso, alde batetik, eta bertzetik, irudi eta ikus-entzunezko garai berrietan, hitzaren ahalmena eta irudien gertutasun-indarra uztartzeko apustuak dira Zubizarretaren narraziogintzarenak. Emaitzak, hemen nauzuen irakurle honentzat, aberats eta kilikagarriak.

Gaurko Hiru gutun Iruñetik, halere, konbentzionalagoa da formalki, hitz hutsezko narrazioari dagozkion kodeen aldetik. Baina, hori bai, aurreko obra guztietan landu dituen erregistro aniztasuna, pertsonaiengana hurbiltzeko hainbat modu eta egituraketa zaindua zerbitzatu dizkigu honetan ere. Izan ere, hiru atal nagusi ditu eleberriak, ezberdinak erregistroetan eta hala pertsonaiak nola gertaerak aurkezteko moduetan.

Lehen atala gutunen gurutzaketa hutsa da, bere horretan. Haurtzarotik Ordizian lagun-min egin diren biren artekoa, 1935-1936 tartean idatziak. Bata, Gabriel Arratibel, soldaduskan dago Afrikan; bertzea, Rafael Zubeldia, odol-zerbitzurako ezgai, etxean gelditu da. Gutunez gutun, garai haietako testuinguru historikoan, bien arteko distantziamendu ideologiko eta pertsonala antzematen doa. Mundu zabalera irekiko zaizkiolakoan begiak, faxista bihurtuko da soldadua. Rafael, aldiz, bere munduari atxikirik gelditu, Gabrielen gomendioak gorabehera: “Atera zulotik, atera txokotik, eta laino artetik. Egin hegan!”.

Bigarren atala deskriptibo eta narratiboa da, guztiz, hirugarren pertsonan kontatua, Rafael Zubeldiarengan zentraturik, Francoren gerra bukatu berria. Rafael preso eta frankismoak antolaturiko Langileen Batailoi batean, Bidankozera bidalia. Hango esperientziak, nekeak, bizi —eta hil— moduak, Edurne Beaumont eta Fernando Mendiolaren Esclavos del franquismo en el Pirineo ikerketa historiko eta testigantza-bilduma oinarri harturik, horiexek lehengaiak. Baina sen narratibo handiarekin eginik, oinarri errealistak ez dio indar espresiborik kentzen kontakizunari. Hara hurbilduko da, teniente gisa, Gabriel, eta horrela joanen da harilkatuz eleberriaren trama zentrala, bi lagun ohien arteko harreman berrien inguruan.

Hirugarren atala, hirugarren pertsonan kontatua hori ere, baina bertze erregistro batean. Narratzaileak zuka eginen dio Rafael protagonistari ??”“Sendagileak hilik zaudela ziurtatu baino hogeita bat egun lehenago”, horrelako hasierak dituzte azpiatal guztiek, egunez egun zenbakia aldaturik—. Protagonistari enpatikoki hurbiltzeko erregistro efikaza, bai eta tramaren amaierari begira tentsioa, drama-giroa eta irakurlearen interesa biziarazteko ere. Halako tonu elegiakoa lortu du atal bizi eta gertutasun handiko horretan, non kanpai hotsek ere beren funtzio adierazkor sinbolikoa betetzen duten.

Alberto de Olmosen aipu bat jarri du egileak, eraikuntza narratiboaren frontispizio gisa: “Aurreiritziak dira, bai, baina ezin ditut gerra zibilari buruzko nobelak jasan […]”. Erronka handia jo diola bere buruari adierazi nahian bezala, eta horrela dela deritzot, baina guztiz garaile atera da Patxi Zubizarreta. Garai latzen memoria historikoa berreskuratzeko, freskatzeko, geure baitan egosi eta geureganatzeko, memoriaren aurpegi jasanezinari eginiko erronka sortzailea eskaini digu.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak