kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Izendaezinaz / Tere Irastortza / Pamiela, 2008

Erran ezina ere mintzo Bixente Serrano Izko / Berria, 2008-01-11

Gai erlijiosoak erlijiosoki landuak ez dira irakurle honen arreta erakarri ohi dutenak. Alta, erlijioei guztiz interesgarriak deritzet fenomeno historiko, kultural, sozial gisa, are antropologiko gisa ere, gure mundua nola edo hala ulertuko badugu.

Erlijioen muinean jainkoak ditugu (Jainkoa, kultura monoteistetan), non gizabanakook eta gizarteek kontzentratu egin baitituzte beldurragatik-edo izendaezin suertatzen zaizkien sentimenduak, bizipenak, desioak eta ziurgabetasunak. Izendaezinaz saiakerak muin hori (Jainkoa kontzeptuak islatzen duen bizi-magma hori) eta haren izendaezintasuna (gure mintzamenaren zailtasunak) ditu aztergai. Hain muin izendaezina, non behin eta berriz parentesi arteko hutsune baten ikurra, ( ) alegia, izanen baitu baliabide argiena horren ideia adierazteko irakurleari. Hutsune hori ez da ezerezarena, ez da “zerbaiten aurkakoa”, ezer edo zer bat (deus bat) baizik; halako moldez non, funtsean, Deus bezala, “Dena ere izan zitekeen Jaungoikoaren izena”. Kitzikagarria, benetan, Tere Irastortzaren hizkuntz espekulazioa, zergatik egin ote zioten uko euskaldunek Deus izenaren maileguari, euren magma izendaezina kristautu izan arren.

Kontziente da, oso, egilea zein aipaezina den jainkoaren gaia “adierazpen askatasuna oinarritzat duen gizarte eta aro batean”. Horrela hasten da, hain zuzen ere, liburua, hala-holako desenkusak eskainiz ni bezalako irakurleoi. Baina saiakera leitzen hastera animatzen dena laster konturatuko da Irastortzak ez duela erlijiotik landu gaia, jainkoa ardatz izan arren, baizik eta bertze zentzu gizatiarrago batetik, berak hasieran ere aitortzen duena: “Jainkoari buruzko galdera batekin hasi, eta hausnarrean agertzen diren beste galdera batzuei bide emanez sortu da” liburua, “beldurraz, heriotzaz eta amodioaz esaten duguna eta jakin gabe esanarazten zaigunari buruzko hausnarketa bat harilkatuz”. Erranen nuke sen poetiko propioa duen pertsona baten gogoeta filosofikoak direla. Izan ere, poeta dugu batik bat Tere Irastortza bere sormen lanetan.

Sen poetiko horrekin dihardu egileak filosofia liburu honetan. “Zer da Jainkoa” du galdera lehen zatiak, izendaezinaren multzoan gero sartzeko bideak prestatzen. “Ni naiz” dugu bigarrena: izendaezinaren multzoa kontzentratzen duen Ni Naiz biblikoak ni eta bertzea bereiztea dakar (“Ni hori ez baita DENA”), are ni ukitu- eta izenda-ezina ere, eta, hortaz, debekua, agindua eta beldurra. Hirugarren zatian, “Hura da”, beldurraz eta heriotzaz erran ezin dugunaz ari da, hurrengo “Gu gara” izenekoan jainko bakartzailearekin kontraerranetan dagoen amodioaz solasteko. Azkenik, “(G)izadia” atalean, hizkuntza, solasa, nola izan daitekeen irtenbidea: “izendaezinik badela ukatu ez eta izendaezinaz mintzatzeari uko egin ez”, hots, “denaz mintzatu”.

Irakurketa anitz izan ditzake liburuak, hala nola Xabier Leterena, liburuak daraman “Gibel solasa”koa alegia. Nik, dena dela, profanoago honekin gelditu naiz funtsean: mintzoa dugula edonola ere izendaezinaren magmarekin bizikidetza lortzeko, beldurra, amodioa, heriotza bera ere, gure ezinbertzeko bizipen mota guztiak, bizigarri egiten saiatzeko.

Sorpresaz beteriko bide bat, kitzikagarria azken batean, hartu du Tere Irastortzak, aldi berean poeten lanabes eta lehengai den mintzoaren balioen alde berriz ere agertzeko, Blas de Oteroren antza “me queda la palabra” gogoangarri hartan. Eta egitura txukuneko liburua, non, gainera, atal labur bakoitza iradokizunez bordatu izanak edertu egiten duen osotasun biribilaren lorpena.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak