« Eta tamalez | Mundu arrotza biraka »
Bestea da mundua / Joan Mari Irigoien / Elkar, 2008
Beste mundu bat Javier Rojo / El Correo, 2008-10-04
Onerako zein txarrerako Joan Mari Irigoienek hogeita hamar urtean oso bide markatua marraztu du euskal literaturan. Bere nobeletan bere-bereak dituen ezaugarriak agertzen dira, halako eran non bere literatura guztiz identifikagarria baita euskal letretan ohituta dagoen irakurlearentzat. Onerako zein txarrerako, zeren, irakurle batzuek Irigoienen literaturan puntako artelanak aurkitzen dituzten tokian, beste batzuek manierismo estilistikoa baino ez baitute ikusten. Bestea da mundua ibilbide horren azken geldiunea da, eta bere idazlanek eskaini dituzten aurreko geldiuneetan bezala, bere literatur joeraren adibide berezkoa da. Bestalde, kontuan hartuta liburu hau Orbetarrak deitzen den trilogiaren lehenengo emaitza dela, uste izatekoa da bide horretatik jarraituko duela.
Zertan datza bere literatura? Lehenengo eta behin, literatur hizkuntzaren erabilera oso pertsonal batean. Irigoienek oso ondo idazten du euskaraz, horretan ez dago dudarik. Bere literatur hizkuntzak euskal klasikoak ditu oinarri, eta batzuetan ematen du Irigoienen asmoa klasiko horien gaurkotzea dela. Baina literatur hizkuntza horrek berak bere baitan dauka muga, halako hizkuntza klasiko erretorikoa, abstrakzio maila handiko eta askotan guztiz barrokoa, nekez izan baitaiteke lanabes zalua gaurko mundua islatzeko. Bestalde, bigarren ezaugarri moduan, alegoriarako joera aipa liteke, era dialektiko batean azaldua. Bere literaturan behin eta berriro agertzen dira bikoteetan antolatutako osagai kontrajarriak (pertsonaiak, gertakariak…), manikeista xamarrak batzuetan, ideien errepresentazioak diruditenak. Bestea da mundua izeneko nobela honetan, ezaugarri hauek nabarmen agertzen zaizkigu, XIX. eta XX. mendeen artean idustrializazioarekin aberastea lortu zuen baserritar jatorriko familia baten istorioa kontatzeko. Saga bat aurkeztu nahi du azken finean, baserritik industriara aldatu zen mundu baten berri ematen duelarik, teknikaren aldetik XIX. mendeko nobelen epigonoa dirudien testu bat eraikitzen duen bitartean.
Liburua, dena dela, bigarren mailako lerro narratiboetan zehar abiatzen da, batzuetan ardatzean dagoen istorioa erdi ahaztuta gelditzen delarik. Trilogiaren beste atalak ikusi behar dira istorioa nondik joango den jakiteko, baina iruditzen zait ezinezkoa dela gaur egun horrelako liburu bat idaztea parodiara jo gabe… Eta idazleak hau egin ez arren, badakiela ematen du batzuetan.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez