kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Labirintoaren orduak / Amaia Iturbide / Erein, 2008

Irudimenezko begiratu estetikoa Patxi Sarriegi / Deia, 2008-07-15

Labirintoaren orduak izenburupean Amaia Iturbidek idatzitako azken poesia liburuan zer esanarekin batera nola esana ardura zaiola nabari zaio egileari, hain zuzen, olerkari bilbotarrak idatzitako bosgarrena dagoeneko. Taupadaka idatzitako liburua da, biziminez egindakoa. Bertan, hitza lan tresna iradokitzailea du, hitz jokoen bidez bereziki aberasten duena. Eta hitzak, askotan, irudietatik datozkio, irudigintzak beregan indar handia duela nabaria da behin eta birritan.

Gauaz hitz egiten du bertan, hainbat gauren ikuspuntuaz. “Labirinto tatuatuaz” izendatutako atalean, hain zuzen, gauei buruzkoak deskribatzen ditu, besteak beste, erakusleihoa, ekipajea, islak, alkimia, itzal amaigabea, mihise, urezko estatua, aingeru, hiru neurri, bi ispilu… izendatutako olerkietan. Aurrerago atal desberdinetan, ibiltariarenak, oinaztargiaren grafologia, pantomimen artean, historiaren bi gurpil, elkartasun puskak, begitarteka, liparraren giltzaz… denboraren joana, azken batean. Eta kontrapuntuak: “Hona simetrien abilezia: hildakoen begitarte bizia eta bizien begitarte hila”. Horretaz gain, paisaiak irudikatzen ditu eta bideak, hain zuzen, pinturak diren paisaiak, eta ezinbestean, tristurarekin toparazten gaitu Iturbide olerkariak Labirintoaren orduetan, tristura txatalak, tristura poltsak. Halaxe dio: “Iltzatuak, norbere egitasmoetan, norbere urratsetan./ Iltzatuak katuak bezalaxe, nor bere urruntasunean, nor bere iluntasunean, nor bere erloju orratzean”.

Nabari zaio poetari oroitzapenezko begiratua hainbatetan, 1986an argitaratu zuen lehen olerki liburutik datorkion begiratu etengabea. Olerkiok, askotan, gogoetarako tartea dira, bai Iturbidek bere barrua hustueko erabiltzen duena, baita irakurleak ere maiz sentituko duena… ez al da, bada, poesia, nork bere barruarekin biltzeko aukera ezin hobea? Horixe erakutsi eta frogatzen digu poetak beste behin, patxadaz egin ere.

Hitz eta adiera joritasuna maiz topatu ditugu bertan; baita ederki jorratutako hitz neurtuak ere, betekadarik sortzen ez dutenak. Eta denen gainean, ideia aberatsak, gogoetatzeko gonbite etengabeak, bere laburtasunean ere: “Eskerrik asko ispilu / prestatutako zerbitzuengatik / Eskerrik asko begitarte / ni ez naizena antzezteagatik”. Metaforak gogoko ditu olerkariak, askatasuna eta irudimena daramatzatelako barruan, beste mundu bat islatzeko baliagarriak direlako. Halaxe sentiarazi gaitu Iturbidek, olerkiz olerki, lerroz lerro… irudipenez betetako mundu idiliko batean. Poesiaren zeregina aldarrikatuz, gogoeta espazioak zabalduz. Olerkiok urrats berrien adierazle dira, gizartean txertatzeko poetaren ahalegina

Asko arriskatu du Iturbidek, irudi asko horren lekuko, eta zergatik ez, plazer estetikoa bilatu ere egin behar dela ederki frogatzen du olerkiotan. Eta horretarako hizkuntza aldetik ere goraipatzeko moduko ahalegina egina du egileak, hizkuntza adierazkorra eta konplexurik gabekoa erabiliz. Olerkiok, hain zuzen, irudimenezko ahalegin eta begiratu estetiko horren lekuko dira.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak