kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Buhame argiak / Ramón María del Valle-Inclán (Anastasio Esnaola) / Ibaizabal, 2001

Aspaldiko berritzailea Igor Estankona / Deia, 2002-02-01

Gizarteko arazoak, diktadura, gosea eta historiaren halako zatiak ezagutzeko modu bikaina da Valle-Inclanen antzerki obra. Artaud edo Bretchek baino lehenago galiziarrak erabili zuen akzio dramatikoa gehiegitzearen teknika, bere kasuan “esperpento” deitu dena. Esperpentoarekin gertaerak era berean barrutik eta kanpotik aztertzea lortzen du, halako giro fantastiko batean ezarriz errealitate krudela baino ez dena. Modernismo garaiak alde batera utzi eta jarrera etikoarekin idatzi zuen antzezlan bikainena euskaraz irakurtzeko aukera daukagu orain. Espainia europar zibilizazioaren deformazio barregarria zela uste zuen idazle honek ezin zezakeen deformatu barik idatzi. Horregatik da bere absurduan hain irakurketa erreala. Askotan hitz handiegiak jartzen ditu pertsonaien ahotan, traje handiegiek legez itxura zarpaila ematen dietenak. Hala ere gertaera errealetaz ari dela ulertu behar du irakurleak. Behar bada ordenez aldatuta edo erdi ezkutatuta aurkezten dizkigu, baina diktadurapeko herrialde dekadente haren argazki fidela dira.

Itzultzaileak zehaztasun handiz moldatu ditu Valle-Inclanek hain gustukoak zituen arrunkeriak eta berbakune ez oso artezak. Lekuz kanpo dauden hiperboleak, pertsonaia erdi-apurtuak eta argiaren tratamentu bereziak artearen eta gozamenaren aurkako efektua lortu beharrean, biderkatu egiten dute lanaren balioa. Edertasuna bilatzea inmorala zen Valle-Inclanentzat, are gehiago testuinguru hartan, non ustelkeria baitzen agintariek herriari ematen zioten pagua. Orduko egoeraren esanahia —eta baita gaur eguneko hainbat egoerarena ere— ezin zitekeen, beraz, deformaziorik gabe azaldu. Oker dagoen zerbaiti ispilu oraindik okerrago bat jarriz lortzen du idazleak nolabaiteko arteztasuna, ordena.

Taula gainean aktoreen ahotan entzuteko testuak diren arren, teatrozaleek asko gozatuko dute liburu honekin. Eta baita irakurzale soilek ere. Eta klasikoenganako interesa duen orok. Ibaizabalen bilduman bere lekua dauka, dudarik gabe, gazteleraren 98ko belaunaldiko pertsonaia buhameenak. Orduko haietatik oraindik indartsu dabilen bakarrenetakoa izateaz aparte, atzerantz begiratu bat egiteko ezinbestekoa bihurtu da. Askotan egunkariek baino hobeto biltzen baitute kalean gertatzen dena benetan kalean —eta askotan kale gorrian— ibili direnek. Izan ere, Buhame Argiak honetako pertsonaiak orduko giro hura bezain egiazkoak dira.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak