« Euskal literatura I. (XVI-XVII) | “Giza zirriborroa”ren kritika dela eta »
Pio Baroja / Askoren Artean / Etor, 1972
Pio Baroja, elkar lanean, ETORen Armendaritz / Anaitasuna, 1973-01-15
ETOR editorialak ohi duen presentazio atseginaz, jaso berria dugu Barojaren omenez ateratako alea, sorta honetako hogeigarrena egiten duena. Bertan, Caro Baroja, X. Lete, Harzabal, aita Gotzon Goenaga, J. San Martin eta A. Lertxundiren lan batzuk —oso ezberdinak— bilduta daude, Barojaren lana, ingurua, literatur balioak eta giza nortasuna agertzeko moldatuak.
Kritika sakonago bat merezi duen liburu bat den arren, diogun, laburki bederen, gure eritzia hain apala eta desinteresatua ez den arren, Caro Barojaren txostena, —S. Basaurik oso ederki euskaratua— ongi biribildurik dagoela, apologi kutsua ahaidetasunagatik barkakizun zaion arren; Harzabalen poesia —bere estetizismo nabariaz— oso interesgarri iruditu zaikula; Gotzon Goenagaren kritika, koruaren sartzeak dukeen garrantzia gorabehera, folklorismo usain gehiegizkoa dela; San Martinen famili azterketa zinez ongi egina, eta A. Lertxundiren saioa, bere laburtasunean, poliki moldatua dela.
Xabier Leteren lana, denetarik luzeena eta mamitsuena, oro har, lan serio eta zentzuzkoa iruditu zaiku, honelako lan gehiago maizago ez egitea sentitzen badugu ere, horretarako ere dohainik asko du eta.
Agian Leteri bere Barojazaletasun gehiegitxoa bota lekioke aurpegira, berak liburuan bertan esandakoa, paradoxaz, berberari bihurtuz, hots, Baroja juzkatzeko duen biguntasuna beste inorekin ez darabilala. Akort, zeharo akort gaude Leterekin, sasoi batetako planteamendu eta pentsamoldeak geroagoko eta gaurko euskaltzaletasun beharrezko eta onuragarri baten iturri premiazkoak zirelakoan; baina orduan, ez gaur. Horregatik, ordurako guztiz justifikatuak baziren ere, ez dugu uste, gaurko, inondik ere justifikagarri direnik.
Barka biezat Letek, baina berak pentsamolde politiko eta gertakizun sozial eta historikoen azterketa zehatz, iustu eta osoa une guztietan zein den ezagutzeko giltza bada, zorionak berari; baina gure zoritxarrerako, beste askok ez dugu holako kharismarik, destino bat unibertsalean delakoa maize aipatzen zutenei berek —eta ez bestek— ba zutela sarritan entzun arren. Zer eginen diogu! Honetan ez gatoz bat. Beharbada, Xabierrek, zientzia fizkziozko ipuin batzuen egileak juzkatu baino lehen, kontuan hartu beharko zukeen, lehenagoko jokabide arrazista batzuen indarberritzea zein gauza nabaria den gure artean. On luke, honetaz, “Lotazillaren 16ko AGURen” lehen orrialdean azaltzen den editorial bikaina irakurtzea. Eta Barojaren arlora itzuliz, diogun, azkenez, presa gehiegia erakusten dela, alde batzuetatik, haren euskal errekuperazioa egiteko.
Txekoek, beren hizkuntza salbaturik ikusi ondoren, ez lehenago, egin zuten Kafkaren errekuperazioa. Agian, Barojari, Unamunori bezala, geure baiezkoa eman beharko diegu noizbait; baina nik neuk ez diet neurea emanen, bizi dadin eten gabe ahalegintzen naizen Euskal Herria —haien ahaleginez, honez gero, berdin hilik zegokeena— sendoagorik ikusi arte.
Eskatzeko: ETOR, Ediciones El Mensajero del Corazón de Jesus, apartado 73. Bilbo.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo