susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« K. Izagirre: artifiziotasunaren ukazioa | Satorren paperezko aterpeak »

Satorrak / Andoni Tolosa / Susa, 1990

Argi urratua lurpeko eremuetan Josu Landa / Argia, 1990-06-03

Maiz pentsatu izan duzu lehenengo liburua izatea gauza askotarako barkabidea izan daitekeela. Idazlea aurreneko liburuan delibilidadeak galeraztea zilegi balitz bezala. Geroko emaitzen esperoan beti ere. Eta halaxe izango da seguru aski. Andoni Tolosaren liburua irakurrita, aldiz, justu kontrako eritzikoa bihurtzen zara bapatean. Lehenbiziko liburua izateak ez duela zama berezirik eragiten positiboaren aldera. Zorroztasuna literaturgintza osoaren testuinguruaren arauera aldatzen da, eta honez gero asko dira estrainekoz kalitate harrigarria erakutsiz kaleratu ohi diren idazle nobelak. “Satorrak” poema bilduma, adibide horietarikoa.

Gauez bizitzea, azkar bizitzea, galdera transzendentalak egiteko aukera ematen ez duen zorabioa… Gaua maite duenak, beharrezkoa duenak hobe esanda, gogotik maiteko du liburu hau. Itzultzea ihes egitea bait da, aurrera jotzea da bide bakarra.

Tolosaren poesian bada garrasi kraskatu bat, paisajearen deskripzioa egiteko garaian, beltza, iluna, zikina, eta berak ere badaki gauzak beste modu batera agertuz gero, errazagoa litzaiokeela poesia egitea. Tradizio eskasiari beldurrik izan gabe barneratzen da eremu lurpeko baina aldi berean erreal horietan. Eta here ahotsa Tom Waitsena antzera entzuten dugu, bihotzetik bihotzera, bihotz urratutik bihotz urratura.

Zuloak dira hiriko panoramak eskaintzen dituen eszenak. Aterpeak dira komiki mundutik eskuratzen dituen baliapideak, berrirakurketa indargarria eginez. Argi itsuak ditu gu ikusten gaituzten begi ikustezinak, eta baita berak sentitzeko erabiltzen dituen begi gris kolorekoak. Larruarenak ez dira soilik amodioarenak, etsipenarenak ere badira, fluoreszenteak amodioa gauaren parean argitzen duen bezala. Laberintoak itzultze eta ezkutatzeen kontrakoak dira, hiritik karreterara eta karreteratik hirira.

Ezinean ikusten den zorionarekin dantza egitea aski da sobran ere. Filosofia ez da beharrezkoa bizitzeko, eta beraz ezta poesia egiteko ere. Sirenetako distirak, autoetako abiadak eta neoiezko argi motelak dira gure bizitzetan itzala sortzen dutenak. Poesiak beste adierazpideek bezala, hortik edan behar du. Kultura berri bat sortu da, bizimodu eta ikuspegi berri batzuren adierazlea, eta horren baitan poesiak ere badu zeresana. Euskal poesia berriaz hitz egin badaiteke, planteamendu hori bereganatzen duen poesia motari egotzi beharko zaio etiketa. Ildo horren barruan, Andoni Tolosa ez da bakarra, ezta lehena ere. Baina “Satorrak” liburu honen bidez, derrigorrezko aipagarria bilakatu da.