kritiken hemeroteka

8.546 kritika

« | »

Bertsoak eta beste / Indalezio Bizkarrondo, Bilintx / Euskal Editoreen Elkartea, 1986

Bilintx, poetarik erromantikoena Mikel Mendizabal / Argia, 1987-03-01

Gure herriak poeta erromantiko bat izan badu, amodioan kontutan behintzat, Indalezio Bizkarrondo “Bilintx” dugu. Bere poema gehienak, edo nagusienak, amodizkoak bait dira. Denak ezagutzen ditugu bere “Loriak udan intza bezala” edo “Behin batean Loyolan” bertsoak.

Klasikoak gure literaturan duten garrantzia azpimarratu nahirik, Euskal editoreen elkarteak, zenbait autore klasiko eskeini dizkigu; honela lehengo astean Lizardiren artikuluak atera bagenituen, hona hemen Bilintxen bertsoak.

Sarrera Koldo Mitxelenak egiten du, euskal literaturaren azterketa ttipi baina bikaina eginaz. Gure literatura oso urria omen da, ez direlako obra gehiegi idatzi, horretaz aparte berankorra dugu, hots, berandu azaldu zitzaizkigun obrak. Mitxelenak gure literaturako obra batzuk aztertzen ditu, zenbait mendeetan zehar.

Ondoren Bilintxen biografia bat azaltzen zaigu: XIX. mendeko bertsolari hau, Donostian jaio zen eta bigarren gerra karlistaren bukaeran bonba batek akatu zuen. Xelebrea zen Donostiarren artean bertsolari hau, bere ezaugarri nagusienetakoa bere fisikoa traketsa izanik, txikitan bere etxeko hirugarren pisutik erori omen zen, aurpegia erabat txikituz. Bilintxek, antzoki batean kontserjea izatez aparte, dendatxo bat jarri zuen, bertan liburuxkak, egunkariak, e.a. salduz. 1872-76 urteetan, azken gerra karlista sutu ondoren, Liberalak, soldatuetatik aparte, “voluntarios” izeneko talde bat antolatu zuten. Hauek, guardiak e.a. eginez, bere herria zaindu behar zuten kanpora eta mendira atera gabe ere. Horietako bat izan zen Bilintx, eta gerra bukatzean “principal” antzokira botatako granada batek akatu zuen.

Liburuak ere, Bilintxen euskara aztertzen digu. Bere euskarak oso donostiar kutsua omen zuen, garai haietan euskara omen zen eta, hizkuntza nagusia Donostiako kaleetan. Liburuak, ezaugarri gramatikal nagusienak aztertzen ditu, hauek fonetikoak izanik bereziki: “Y” hizkiaren zaletasuna, zenbait bokalen nahasketa, “n” eta “i” nahasketak eta abar. Ondoren, Bilintxen gertaera nagusienak azaltzen zaizkigu, gizon xelebre honek hamaika abentura arre ezberdin izan omen zituen.

Ezaugarri guzti hauek alde batera utzita, muinean sartzen gara bertsolari ospetsu honen hogeitamar bertso nagusienak azalduz. Eta zer esanik ez, soberan ditugu, hitzak, bertsolari-poeta bikain honen bertsoak irakurtzean.

Azken kritikak

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Haragizko erreformak
Mari Luz Esteban

Mikel Asurmendi

Eusqueraren Berri onac
Agustin Kardaberaz

Gorka Bereziartua Mitxelena

Juana
Jon Artano Izeta

Mikel Asurmendi

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Jon Jimenez

Simulakro bat
Leire Ugadi

Maddi Galdos Areta

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Ibon Egaña

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

Hedabideak