« Detektibearen lana | Tigrea buru barruan »
Bizi puskak / Juanjo Olasagarre / Susa, 1996
Herri baten bizi puskak Mikel Aldalur / Euskaldunon Egunkaria, 1996-12-07
Lan bati buruzko iruzkin literarioan liburuaren azalak zer eraginik eta zer ikusirik ez baldin badu ere, Olasagarreren azken poemarioak hartu duen oinarri fisikoa aipatu nahi nuke lehenik. Polita da azala, liburudendetako eskaparateetan argia egiten duten horietakoa. Lehen aldiz ikustean begietatik sartzen den liburua. Dora Salazar da azaleko irudiaren egilea eta hau oin hartuta, itxura polita eman diote liburu berriari Susa argitaletxekoek.
Literarioki, berriz, kuriosoa da egile arbizuarraren liburua. Azken batean, Bizi puskak izenburuak berak ederki laburtzen du poemarioa izango dena. Izan ere, puskak dira poemak. Puska bat da poema bakoitza. Eta liburua, antzerki obra bailitzan, puska horiek batuz, atalak eta ekitaldiak bata bestearen atzetik kontatuz bezala, osatzen da. Aurten bertan erakutsi digu Olasagarrek, Euskaltzaindiak argitara eman duen eta iazko Toribio Altzaga Saria irabazi zuen Hegazti errariak liburuan, antzerkia idazten abila dela. Aipagai dugun bilduma hau ere antzerki trazakoa da eta poema bakoitzak, pertsonaia baten ahotsa izanik, herri baten bizitza, herri baten kronika osatzen du.
Irakurlea liburuan sartzera behartzen duen atariko poemaren ostean Eszenatokia aurkezten digu egileak: “Nafarroako mendialdeko herri bat. Bi mila biztanle inguru. Mendiak eta basoak ugari eta lur sailak larre…” eta, bertan, poemen arteko ohiala deskribatzen du “Iraultza Sexuala, Beste Iraultza, Drogak eta Rock Radical Vasco hura” aipatuz. Eszenatokia zehaztu ondoren, Pertsonaiak -agertu ahalako ordenan- ezagutzera ematen dizkio irakurleari. Bakoitzaren izen-abizenen ondorengo azalpen laburretan izkutatzen da pertsonaien izaera eta, honela, irakurleak ezagutu egiten ditu liburuan zehar behin eta berriro hitz egingo dioten haiek: euskarako irakaslea, biajantea, etxandrea, tabernaria, euskal preso politikoa, botereari beti kontra egin behar zaiola uste duen igeltseroa, itzultzailea, porturik portu ibili eta herrira itzulitako puta, filosofiako irakaslea, ingeniaria, ikaslea, San Ferminetara etorritako estatubatuarra, jubilatua, EHGAMeko kidea eta abar luzea. Guztien ahotan poemak jartzen ditu Olasagarrek eta ahapaldiz ahapaldi, pertsonaiak barne ahotsak askatzen doazen heinean herriaren bizia ezagutzen joaten da irakurlea.
Puskak elkartuz pertsonaien arteko harremanak lotu egiten dira eta liburuko poema guztien arteko informazioaren baturak, herriaren memoriaren plater hautsia osatzen laguntzen du.
Ez da ahalegin berezirik egin behar poemak ulertzeko eta, oro bar, liburua bera irakurtzeko. Hots, sinpleak dira poemak, narratiboak. Pertsonaia bakoitzaren ahotsa, bestalde, idazteko modu ezberdina da, estilo diferentea. Hala ere, arazo hori ederki gainditu du egileak eta, antzeko idazkera erabiliz, pertsonaien aniztasuna, nagusi izan arren, liburuari erabateko batasuna ematea lortu du.
Benetako argazkiak dira bizi puska hauek, kolore bizia ezezik benetako indarra ere badutenak. Finean, eguneroko bizitza da, eguneroko pertsonaiekin. Eguneroko pertsonaiak, ordea, poesia idazten jarri ditu Olasagarrek eta poemen bitartez idatzi dute liburu honetako historia, puska hauen bizia. Azken batean, liburuan hirurogeita hamar urte dituen etxekoandreak, beti leitzea atsegin izan duenak, idatzi izan duen bezala “Bizitza liburu bat bezala duk / halaxe leitu zioat bati / jaiotzean paratzen omen diate / lehendabiziko hitza / egunak dituk orrialdeak eta / asteak eta urteak kapituluak / Pentsatzea eta odolaren mintzoa, ziotek, / lerro arteko tarte zurietan aritzea duk / eta horrela ustekabean beti / ezkutatzen gaituk mundu honetatik / Ez zegok epilogorik / liburu osoa epilogotako ez hartzeaz, behintzat”.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez