« Detektibearen lana | Tigrea buru barruan »
Bizi puskak / Juanjo Olasagarre / Susa, 1996
Herri baten bizi puskak Mikel Aldalur / Euskaldunon Egunkaria, 1996-12-07
Lan bati buruzko iruzkin literarioan liburuaren azalak zer eraginik eta zer ikusirik ez baldin badu ere, Olasagarreren azken poemarioak hartu duen oinarri fisikoa aipatu nahi nuke lehenik. Polita da azala, liburudendetako eskaparateetan argia egiten duten horietakoa. Lehen aldiz ikustean begietatik sartzen den liburua. Dora Salazar da azaleko irudiaren egilea eta hau oin hartuta, itxura polita eman diote liburu berriari Susa argitaletxekoek.
Literarioki, berriz, kuriosoa da egile arbizuarraren liburua. Azken batean, Bizi puskak izenburuak berak ederki laburtzen du poemarioa izango dena. Izan ere, puskak dira poemak. Puska bat da poema bakoitza. Eta liburua, antzerki obra bailitzan, puska horiek batuz, atalak eta ekitaldiak bata bestearen atzetik kontatuz bezala, osatzen da. Aurten bertan erakutsi digu Olasagarrek, Euskaltzaindiak argitara eman duen eta iazko Toribio Altzaga Saria irabazi zuen Hegazti errariak liburuan, antzerkia idazten abila dela. Aipagai dugun bilduma hau ere antzerki trazakoa da eta poema bakoitzak, pertsonaia baten ahotsa izanik, herri baten bizitza, herri baten kronika osatzen du.
Irakurlea liburuan sartzera behartzen duen atariko poemaren ostean Eszenatokia aurkezten digu egileak: “Nafarroako mendialdeko herri bat. Bi mila biztanle inguru. Mendiak eta basoak ugari eta lur sailak larre…” eta, bertan, poemen arteko ohiala deskribatzen du “Iraultza Sexuala, Beste Iraultza, Drogak eta Rock Radical Vasco hura” aipatuz. Eszenatokia zehaztu ondoren, Pertsonaiak -agertu ahalako ordenan- ezagutzera ematen dizkio irakurleari. Bakoitzaren izen-abizenen ondorengo azalpen laburretan izkutatzen da pertsonaien izaera eta, honela, irakurleak ezagutu egiten ditu liburuan zehar behin eta berriro hitz egingo dioten haiek: euskarako irakaslea, biajantea, etxandrea, tabernaria, euskal preso politikoa, botereari beti kontra egin behar zaiola uste duen igeltseroa, itzultzailea, porturik portu ibili eta herrira itzulitako puta, filosofiako irakaslea, ingeniaria, ikaslea, San Ferminetara etorritako estatubatuarra, jubilatua, EHGAMeko kidea eta abar luzea. Guztien ahotan poemak jartzen ditu Olasagarrek eta ahapaldiz ahapaldi, pertsonaiak barne ahotsak askatzen doazen heinean herriaren bizia ezagutzen joaten da irakurlea.
Puskak elkartuz pertsonaien arteko harremanak lotu egiten dira eta liburuko poema guztien arteko informazioaren baturak, herriaren memoriaren plater hautsia osatzen laguntzen du.
Ez da ahalegin berezirik egin behar poemak ulertzeko eta, oro bar, liburua bera irakurtzeko. Hots, sinpleak dira poemak, narratiboak. Pertsonaia bakoitzaren ahotsa, bestalde, idazteko modu ezberdina da, estilo diferentea. Hala ere, arazo hori ederki gainditu du egileak eta, antzeko idazkera erabiliz, pertsonaien aniztasuna, nagusi izan arren, liburuari erabateko batasuna ematea lortu du.
Benetako argazkiak dira bizi puska hauek, kolore bizia ezezik benetako indarra ere badutenak. Finean, eguneroko bizitza da, eguneroko pertsonaiekin. Eguneroko pertsonaiak, ordea, poesia idazten jarri ditu Olasagarrek eta poemen bitartez idatzi dute liburu honetako historia, puska hauen bizia. Azken batean, liburuan hirurogeita hamar urte dituen etxekoandreak, beti leitzea atsegin izan duenak, idatzi izan duen bezala “Bizitza liburu bat bezala duk / halaxe leitu zioat bati / jaiotzean paratzen omen diate / lehendabiziko hitza / egunak dituk orrialdeak eta / asteak eta urteak kapituluak / Pentsatzea eta odolaren mintzoa, ziotek, / lerro arteko tarte zurietan aritzea duk / eta horrela ustekabean beti / ezkutatzen gaituk mundu honetatik / Ez zegok epilogorik / liburu osoa epilogotako ez hartzeaz, behintzat”.
Alaska
Castillo Suarez
Irati Majuelo
Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña
Jon Martin-Etxebeste
Axularren gerizapean
Kepa Altonaga
Asier Urkiza
Emakume bat
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
Joxe Aldasoro
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi
Irati Majuelo
Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Jon Martin-Etxebeste
Alaska
Castillo Suarez
Maddi Galdos Areta
Puskak
Irene Pujadas
Asier Urkiza
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Nagore Fernandez
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
Hasier Rekondo