« Zinea aitzakia | War Euskal Herriko Antzerki Poower! »
Gauak eta hiriak / Ur Apalategi / Elkar, 1997
Hiru ziren hiru Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1997-06-07
Idazle izateko irakurle ere izan behar dela esan ohi dute literatur-kanonek. Eta ez irakurle nola-halako, erdipurdizkoa, aparta baizik, neurriz kanpokoa. Liburu hau irakurri ondoren, Ur Apalategi irakurle ona dela ez dut zalantzan jarriko. Testu osoan zehar, han-hemen dago literaturari buruzko gogoeta franko, idazteari buruzko pentsamendu ugari. Egileak berak dakartza orrietara euskal literatura modernoak bururarazten diona: erruralismoa, modernidadea, idazlearen beraren jokaera… Interesgarria iruditzen zait hori, liburuko narrazioa bera bainoago. Esan behar dut, hala ere, literatur aipamen eta iruzkin horiek liburua baldintzatzen dutela, liburuari doinu akademizista ematen diotela. Ez dira bestalde gogoeta pisu eta mamitsuak, nahikoa abespeluan ateratakoak baizik. Beraz, saiakera batean sartzekoak ez direnez, nobela batean bakoitzak bere tokia dute, pertsonaien ezaugarrien araberakoa batzuetan, haien ezagutza aberasten dutenak besteetan. Markatu egiten dituzte pertsonaiak, eta ez gutxi.
Hori ez litzateke arazoa izango, nobelaren hezurdura narratiboa sendoa balitz, berariz eta bere indarrez sostengatzeko ahalmena balu. Ur Apaletegirena ez da tesi-nobela, nahiz eta berak bere tesia edo iritzia duen literaturari buruz. Gaur egungo gizarte euskaldunean gertatzen dena kontatu nahi du. Den-dena ez, ezinezkoa baita, beste era bateko nobela beharko litzateke horretarako eta Gauak eta Hiriak, luzea izan arren, ez da nobela konplexua. Hiru pertsonaia nagusi azaltzen zaizkigu, Iparraldetik begiratuta nahikoa errepresentatiboak izan daitezkeenak: Hegoaldeko mutil bat, sortzez eta adimenez hiritarra; Iparraldeko beste mutil bat, sortzez baserritarra, dagoeneko hiritartu samartua; eta hirugarrena, emakume bat, bien kontrapuntua, nolabait esateko. Ez da maitasun istorio soila, lehen maitasun istorioa, zehazkiago esanda. Hiru pertsonaiek elkarren artean bizi dituzten harremanen kronika da gehiago. Egileak bakoitzaren ahuleziak eta sendoak kontatzen dizkigu. Pertsonaien barne-mundua ondo deskribatuta dago eta, horixe da, ene ustez, nobelak daukan baliorik handiena. Pertsonaiak munduan libre uzten dituenean edo eta mundu horren deskribapena egiten saiatzen denean, ahuleziak nabarmendu egiten dira dira, astun samarra gertatzen da nobela. Hala ere, idazle manerak ditu Ur Apalategik eta zati interesgarri asko ere bai estreinako bere nobela honetan
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria