kritiken hemeroteka

8.485 kritika

« | »

Haize hegoaren aroak / Luis Garde / Pamiela, 2007

Hitzaren taupadak Ibon Egaña / Berria, 2007-07-15

Joseba Jaka burtsari esker hirugarren poema liburua argitara ematekotan dela, eta Oihan nabarra sariztatuaren ondotik, Luis Garderen bigarren poesia bilduma kaleratu du Pamielak: Haize hegoaren aroak. Memoria (eta amnesia) kolektibo eta indibidualaren inguruko gogoetek estu josten duten poema liburu ardatz tematiko ia bakardun eta trinkoa da iruindarraren berriena.

Faulkner-en As I lay dying eleberriko aipu batek zabaltzen du Haize hegoaren aroak: “Eta gero hil zen. Ez zekien hilda zegoenik. Ohatzetik lur iluna bere otoitz mutua ahoskatuz entzuten zuen”. Eta ematen du sarrerakoak liburuak dakarrena interpretatzeko arrastorik: etengabea da liburuan zehar Heriori egindako aipua, baina ez soilik norbanakoaren heriotzak eragindako angustiari buruzkoa; baita, batez ere, kolektiboaren desagertze prozesuari, kolektibitatearen heriotzari ere (dela komunitate linguistikoa, kulturala etb). Heriotzaranzko bidaia ekidinezin horren eta, oro har, liburuaren tonu elegiakoa aurreratzen du Faulknerren aipuak (heriotzaren eta bizitzaren artean), eta hori berresten du liburua W. G. Sebalden Suntsiduraren natur historiaz liburuko aipu batek itxi izanak.

Faulkner eta Sebaldek ireki eta itxitako tarte horretan, baina, euskal idazle batek du protagonismoa eta presentzia (izatez, haren poema atalak dira Garderen kapituluei izena ematen dietenak): Lauaxetak. Memoria kolektiboaren beharraz diharduen poema liburuan, murruaren kontra fusilatutako poetaren gomutak eta gorazarreak garrantzia hartzen dute, eta poemategiaren elegiakotasuna azpimarratzen: “Arrats beherako sotoetan azken ezkribauak / haizean brodaturik geratu ziren/ (…) / Koblari bat hil da. / Azkazaletako bolboraren aztarna usaintzen dut. / Argizko eta oroimenezko arranoek urratuko dizkidate”. Estepan Urkiagaren figura eta poemei egin erreferentziez gain, franko dira 36ko gerraz egindako gogoetak; Ezkabaz esaterako, baina Gernikaz batez ere, eta baita Guernica-z ere (memoria historikoa mantentzea lortu zuen obra artistiko modernoa, Atxagak gogoratzen zuenez).

Badira, halaber, gerra karlistei, bando borrokei, aberriagatiko beste (gaurko?) borrokei egindako keinuak ere. Eta hala, gatazkako eta gerrako semantika da poemategi honetan nagusi: kea, garaipena, heriotza, etsaia… Edonola ere, denbora historikoari eta erreferente errealdun gertakariei aipamen egiten bazaie ere, sinboloaren eta mitoaren denbora ziklikoa da Garderen poemetan gorpuzten eta gogoetarako gai bihurtzen dena, hots, gertaera historiko jakinak traszenditzen dituen denbora mitikoa, jainkozko patuaren denbora ia. Trenaren sinbologiaz baliatzen da behin eta berriro idazlea denboraren gaineko gogoeta bideratzeko: “Tren bat urruntzen delarik betiko urruntzen da”. Ez da trenarena, baina, Garderenean pisua duen sinbolo bakarra; kanpo erreferenteen aipuen bidez bainoago sinboloaren bidez taxutu baitu bere mundu propio eta berezia (hizkuntzaz ere, hautu lexiko zaindu eta propioa lagun): trena, zakurra, Itzalen Ibarra, basoak, haranak…

Sinboloaren indarrean eta errepikapenean oinarritzen da batez ere Garderen liburua, baita hitz joko zenbaitetan gehiegizkoetan ere: “hura hiri hiru ore arre / ura era ari”. Ez da preseski berria kolektiboaren elegiaren gaia euskal poesian (XX. mendearen errepaso azkar batek berehala erakutsiko luke gaiaren etengabeko berragertzea), baina mundu sinboliko oso eta propio bat osatzen asmatu du egileak, nahiz eta motiboen errepikapena eta gaien errekurrentzia errepikakor ere egiten den.

Azken kritikak

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Mikel Asurmendi

Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak