kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Koioteren arrastoa / Edorta Jimenez / Susa, 2006

Topikoa baino harago Igor Estankona / Deia, 2007-02-09

Koioteren arrastoan iritsi ei ziren ipar ameriketako indiarrak lur gogor baina eskuzabal haietara. Hala kontatu zion Edorta Jimenezi paiute indiar batek euskaldunen nevada abegikorreko erreserba txiro batean:

“—Ezagutzen al duk diskurtso hori, norena da lurra, norena airea, norena ura, horiek ez dira gureak, beraz ezin dira saldu, ezta ere erosi? Diotenez, gu kontinente honetara duela milaka urte iritsi gintuan. Asiatik. Bering itsasartea igarota. Baina badakik nork gidatu gintuen honaino? Koiotek.

“—Alaskan ba al da koioterik? —motz ebaki nion.

“—Gure tradizioak halaxe ziok; koioteak ekarri zituela gizakiak gure mundura. Agian koiotearekin azken etapa egin zian gizakiak —barre egin zuten biek—, lehenagoko etapetan beste animalia batzuek egin zitean gidarena.”

Halaxe doa Koioteren arrastoaren irakurtaldia: kronika ederrak ameriketen bihotzaz, bihotzgabetutako inperio handiaren arima zaharraz. Mundakako idazleak probetxu ona atera zion Ameriketako Estatu Batuetatik egindako bidaiari. 2002tik 2005era bitartean Kalifornia, Nevada, Idaho zein Coloradon ikusitakoak —eta, inoiz, soilik barruntatutakoak, imajinatutakoak— dakartza liburu honetara. Disimulatu gura luke Jimenezek, baina nostalgia apur bat nabaritzen zaio Koioteren arrastoa honi, AEBetan nagusi izan den ideologiak inguruko guztia birrintzeko duen gaitasunak txunditu eta tristatu egiten baitu idazlea. Hondarrak biltzera eta suntsitutakoa ikustera garamatza.

Eta, suntsipen horren erdian, erlijioei buruzko gogoeta ere egiten du. Jaungoikoak zipristindutako kontakizunak ere badira, erlijioak pozoitutako kontinente bateko istorioak. Bibliari egindako erreferentziak daude han eta hemen, naufragoaren ohol ustelari egindako omenaldi moduan.

Edorta Jimenezek basamortuko lehortasunaz edo hara eroritako ur-tanta batetik sortutako landarearen zurtoinaren xamurtasunaz hitz egin dezake. Koioteren arrastoan lodi hitz egiten digu. Grabe. Elegantzia handiarekin, baina ezkor. Mundakako idazle handiaren beste lezio bat iruditu zait. Bere lumaren mila oihartzunen sinpletasuna gozatu gura nuen beste behin.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak