« Bakardadeaz | Nobela-nobela »
Koioteren arrastoa / Edorta Jimenez / Susa, 2006
Topikoa baino harago Igor Estankona / Deia, 2007-02-09
Koioteren arrastoan iritsi ei ziren ipar ameriketako indiarrak lur gogor baina eskuzabal haietara. Hala kontatu zion Edorta Jimenezi paiute indiar batek euskaldunen nevada abegikorreko erreserba txiro batean:
“—Ezagutzen al duk diskurtso hori, norena da lurra, norena airea, norena ura, horiek ez dira gureak, beraz ezin dira saldu, ezta ere erosi? Diotenez, gu kontinente honetara duela milaka urte iritsi gintuan. Asiatik. Bering itsasartea igarota. Baina badakik nork gidatu gintuen honaino? Koiotek.
“—Alaskan ba al da koioterik? —motz ebaki nion.
“—Gure tradizioak halaxe ziok; koioteak ekarri zituela gizakiak gure mundura. Agian koiotearekin azken etapa egin zian gizakiak —barre egin zuten biek—, lehenagoko etapetan beste animalia batzuek egin zitean gidarena.”
Halaxe doa Koioteren arrastoaren irakurtaldia: kronika ederrak ameriketen bihotzaz, bihotzgabetutako inperio handiaren arima zaharraz. Mundakako idazleak probetxu ona atera zion Ameriketako Estatu Batuetatik egindako bidaiari. 2002tik 2005era bitartean Kalifornia, Nevada, Idaho zein Coloradon ikusitakoak —eta, inoiz, soilik barruntatutakoak, imajinatutakoak— dakartza liburu honetara. Disimulatu gura luke Jimenezek, baina nostalgia apur bat nabaritzen zaio Koioteren arrastoa honi, AEBetan nagusi izan den ideologiak inguruko guztia birrintzeko duen gaitasunak txunditu eta tristatu egiten baitu idazlea. Hondarrak biltzera eta suntsitutakoa ikustera garamatza.
Eta, suntsipen horren erdian, erlijioei buruzko gogoeta ere egiten du. Jaungoikoak zipristindutako kontakizunak ere badira, erlijioak pozoitutako kontinente bateko istorioak. Bibliari egindako erreferentziak daude han eta hemen, naufragoaren ohol ustelari egindako omenaldi moduan.
Edorta Jimenezek basamortuko lehortasunaz edo hara eroritako ur-tanta batetik sortutako landarearen zurtoinaren xamurtasunaz hitz egin dezake. Koioteren arrastoan lodi hitz egiten digu. Grabe. Elegantzia handiarekin, baina ezkor. Mundakako idazle handiaren beste lezio bat iruditu zait. Bere lumaren mila oihartzunen sinpletasuna gozatu gura nuen beste behin.
Kangaroo
Martin Etxeberria
Maddi Galdos Areta
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Irati Majuelo
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Asier Urkiza
Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons
Nagore Fernandez
Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite
Hasier Rekondo
Kangaroo
Martin Etxeberria
Jon Martin-Etxebeste
Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga
Mikel Asurmendi
Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide
Irati Majuelo
Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa
Amaia Alvarez Uria
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Jon Martin-Etxebeste
Argialdiak
Miriam Luki
Asier Urkiza
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
Nagore Fernandez
Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Ibon Egaña