kritiken hemeroteka

8.157 kritika

« | »

Koioteren arrastoa / Edorta Jimenez / Susa, 2006

Topikoa baino harago Igor Estankona / Deia, 2007-02-09

Koioteren arrastoan iritsi ei ziren ipar ameriketako indiarrak lur gogor baina eskuzabal haietara. Hala kontatu zion Edorta Jimenezi paiute indiar batek euskaldunen nevada abegikorreko erreserba txiro batean:

“—Ezagutzen al duk diskurtso hori, norena da lurra, norena airea, norena ura, horiek ez dira gureak, beraz ezin dira saldu, ezta ere erosi? Diotenez, gu kontinente honetara duela milaka urte iritsi gintuan. Asiatik. Bering itsasartea igarota. Baina badakik nork gidatu gintuen honaino? Koiotek.

“—Alaskan ba al da koioterik? —motz ebaki nion.

“—Gure tradizioak halaxe ziok; koioteak ekarri zituela gizakiak gure mundura. Agian koiotearekin azken etapa egin zian gizakiak —barre egin zuten biek—, lehenagoko etapetan beste animalia batzuek egin zitean gidarena.”

Halaxe doa Koioteren arrastoaren irakurtaldia: kronika ederrak ameriketen bihotzaz, bihotzgabetutako inperio handiaren arima zaharraz. Mundakako idazleak probetxu ona atera zion Ameriketako Estatu Batuetatik egindako bidaiari. 2002tik 2005era bitartean Kalifornia, Nevada, Idaho zein Coloradon ikusitakoak —eta, inoiz, soilik barruntatutakoak, imajinatutakoak— dakartza liburu honetara. Disimulatu gura luke Jimenezek, baina nostalgia apur bat nabaritzen zaio Koioteren arrastoa honi, AEBetan nagusi izan den ideologiak inguruko guztia birrintzeko duen gaitasunak txunditu eta tristatu egiten baitu idazlea. Hondarrak biltzera eta suntsitutakoa ikustera garamatza.

Eta, suntsipen horren erdian, erlijioei buruzko gogoeta ere egiten du. Jaungoikoak zipristindutako kontakizunak ere badira, erlijioak pozoitutako kontinente bateko istorioak. Bibliari egindako erreferentziak daude han eta hemen, naufragoaren ohol ustelari egindako omenaldi moduan.

Edorta Jimenezek basamortuko lehortasunaz edo hara eroritako ur-tanta batetik sortutako landarearen zurtoinaren xamurtasunaz hitz egin dezake. Koioteren arrastoan lodi hitz egiten digu. Grabe. Elegantzia handiarekin, baina ezkor. Mundakako idazle handiaren beste lezio bat iruditu zait. Bere lumaren mila oihartzunen sinpletasuna gozatu gura nuen beste behin.

Azken kritikak

Kangaroo
Martin Etxeberria

Maddi Galdos Areta

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Irati Majuelo

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Asier Urkiza

Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons

Nagore Fernandez

Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite

Hasier Rekondo

Kangaroo
Martin Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga

Mikel Asurmendi

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Irati Majuelo

Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa

Amaia Alvarez Uria

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Martin-Etxebeste

Argialdiak
Miriam Luki

Asier Urkiza

Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov

Nagore Fernandez

Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Ibon Egaña

Artxiboa

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

Hedabideak