kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Abestitzak eta poema kantatuak / Xabier Lete / Elkar, 2006

Doinu existentzialak Iratxe Retolaza / Berria, 2006-11-19

Genero joria (izan) da euskal literaturan kantu-hitzen bildumena, kantutegiena. Hastapenetako bilduma haiek batez ere ahozko literaturaren gordailu eta euskarri izan nahi zuten. Tradizioaren harroin.

Dena dela, urte honetan kantutegiak moldatzeko beste bide bat indartu da, tradiziozko kantutegien asmoetatik urrunxe, tradiziozko kantutegien ikuskeraz beste. Kantutegi hauetan ez dago tradiziozko jardunak sorturikoa biltzeko asmorik, kantutegi hauetan egiletzaren aldarrikapena egon badago, eta halaber, poetaren eta kantu-egilearen arteko muga lauso hori besarkatzeko asmorik bada.

Horregatik, kantutegi hauetara bildu dira bai musikarako sorturiko hitzak, bai musikaturiko hitzak. Bide horri heldu zion Koldo Izagirrek Teilatuko lizarra bilduman, eta bide horri heldu dio Xabier Letek berri-berriki argitaraturiko Abestitzak eta poema kantatuak bilduman.

Egitura orekatuari eutsi dio bilduma honek, orekatu bezain mailakatua. Xabier Leteren hitzaurre zintzo batek zabaltzen du liburua, “Musika batzuk bizitzaren hitzei” deiturikoak. Ondoren, kantu eta poemen bilduma dator, baina hauxe ere mailakatze argi batean: lehenik, “Idazleak berak abestutakoak”; bigarrenik, “Beste abeslariek musikatu eta kantatutakoak”, eta hirugarrenik, “Euskarara itzulitako abesti eta poema kantatuak”. Azkenik, Xabier Leteri egindako bi elkarrizketa eskaintzen dira; bata, 2004. urtekoa, eta bestea, aurtengoa.

Hortaz, liburu honetako orrietan, Xabier Lete kantu-egilearen irudira hurbiltzeko prisma anitz ditugu, foku anitz, txoko anitz. Alde horretatik, liburu hau testigantza aberasgarria da, ahots anitzekoa. Alabaina, bilduma aurkezteko idatziriko orrietan, hitzaurrean, Xabier Letek bere ibilbidearen berri ematearekin batera, bere ibilbidea bera auzitara, ezbaira, zalantzara darama, baina, halaber, ibilbide hori irakurtzeko proposamen propioa egiten digu. Hau da, Xabier Letek kantu eta poemen bilduma ez du biluz-biluzik eman, ahots-aniztasun hau ez du umezurtz utzi, baizik eta haren inguruko hausnarketa eta irakurketa pertsonalak egin ditu, bilduma zeharkatzen duen hari gidari eta jostuna mamituz: begirada existentziala, doinu existentziala.

Horiek horrela, liburu honen lerroarterik gehienetan, eta baita hiru atal nagusietan ere (hitzaurrean, kantu-bilduman eta elkarrizketetan), hari gidari hori hanpatu da, begirada existentzial hori hanpatu da. Hala, batik bat begirada existentzialaren altzora bildu ditu hitzaurrean plazaraturiko kezka guzti-guztiak, bai sorkuntzari dagozkionak, bai kantugintzan harturiko bideei dagozkienak, bai giza-harremanei dagozkienak. Halaber, bildu dituen kantu eta poema kantatu horietan guztietan ere, begirada existentziala da nagusi, tai gabe presente dagoena hitzarte guztietan, kantuen kolpe guztietan. Ezin bestela, azkenaldiko elkarrizketetan ere giza-existentziaren kezka horiek guztiak, bizitzaren eta heriotzaren inguruko estualdi eta patxadak dira mintzagai nagusi.

Ondorioz, bilduma honek Xabier Leteren kantu eta poema kantatuen irakurraldiaz gozatzeko aukera zabaltzeaz gain, Xabier Letek bere buruaz, bere poetikaz, bere kantugintzaz eginiko irakurketa pertsonala eta zintzoa ezagutzeko parada da. Literaturaren historiaren orrietan zabalduriko irudia desmitifikatzera datorrena, eta 60ko hamarkadako Kantagintza berriaren irudia ere zirriborratzera datorrena. Hala, Kantagintza berriaz hitz egitean ahaztuxe edo bigarren planora igarotakoak gogora ekarri nahi izan ditu (Lurdes Iriondo eta Julen Lekuona, besteak beste), zorrak kitatu eta eraginak aitortu; eta bestalde, izan bada kantutegi honetan ahozko literaturaren eta literaturaren idatziaren arteko zubigintzaren aldarrikapenik.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak