kritiken hemeroteka

8.157 kritika

« | »

Zeruetako erresuma / Itxaro Borda / Susa, 2005

Lurrak eta zeruak Mikel Bujanda / Jakin, 2005-12

Itxaro Bordaren Zeruetako erresuma energia kontzentratua da. Osagai indartsuak akumulatu ditu. Erretratu kolektiboa da, izenburuarekin kontrastezko jolasean lurrari guztiz itsatsia, lurrari eta lurralde jakin bati, Ipar Euskal Herriari; dozena bat pertsona hautaturik, horietako bakoitzaren ibilera neketsuak, pairaturiko mesprezuak, komunitatearen arau itogarrietatik ihesi joandakoak, edo egotziak, tropelaren diziplinatik bazter geldituak, opilaren egiterat desherriratuak aletu ditu. Hezur-haragizko pertsona zinezkoak dira, aldika bizipozen eta garaipenen lortzaile, baina galtzaileak gehienbat, apaletsiak ia guztiak, apaltasun hori gizaseme ergel harro baten fanfarroikeriaren kontrapuntuarekin nabarmendurik; banakako istorioak dira baina noiz edo noiz ospakizun sozialetan elgarretaratuak, bakarkako kontaeren ondotik orok kanta eta dantza dezaten.

Biografiak ez dira beti besterenak; haste eta amaitze, liburuaren abiapuntu eta helmugan, baita erdi-erdiko atal batean ere, hor ageri dena narratzailea da, bere kolkotik mintzo da, intimitatearen barnetik, bizipen esperientzial egiazkoenetatik: haurtzaroa, etxea eta ama; maitasun ezina; helduaroa, heriotza, aita… Haur sortzearen harridurak eta heriotza-agoniaren latzak mugarriturik egituratua dago konposizioa; barnean bizia bera, banaka eta horien bilduma, kolektibitatearena. Guztiaren ondorioz, irakaspena, aitzina orduan.

Ez da edozer Zeruetako erresuma. Itxaro Bordaren espresio modua, borborka, sabel barnetik sortua da, zinezkoa, indomitoa, odol beroko zaldiaren pare. Hiperboliko iruditzeko beldurragatik ez dut opera magna gisako kalifikatzailerik erabiliko, bai ordea kalibre eta hats handiko lan bat dela. Bere horretan harturik, neurgailuaren eskalan oso gora dagoena. Potentzialitate handiko zirimola.

Besterik da erreperkusioaren neurria. Olatu handia eragiteko indarra izanik ere, gure panorama literarioan ez du, oraingoz bada ere, mugimendu handirik sortu. Axaleko uhina, gehienez ere. Harrabots zalapartatsuaren ordez, burrunba gor baten oihartzun moduko bat. Proportziorik ez dago.

Egia da: bere pertsonaiengan ageri den bera da Itxaro Borda idazlea: disidentea. Araupeko diziplinatik kanpo ibiltzeko ausardia eta arriskua harturik dabilena. Estandarraren ortodoxiatik libre, Itxaroren erresuma literarioan barneratzea ez da goiz erdi batean egin daitekeen ibilaldia. Zirkuitu balizatuetatik kanpoko lurraldea da. Basa ez bada ere, mendi goietako malkarretan menturatzean bezalako zerbait, irristaka ibili nahi ez bada, eskumakila ez ezik, pioleta eta kranpoiak behar ditu ibiltariak.

Horri gehitu lorategi urbano ibil errazetan promenatzera ohituta egonik, deseroso eta neketsu egiten zaigula oihan trinko sarrian ibiltzea.

Itzulingurutan has gaitezke hemen, idazleak norentzat ari den aintzat hartu behar ote lukeen eta gisa abar bilketan. Bitartean, nagiak astintzea komeni da, ibilaldia zenbat kosta, handiago iristearen gusta. Bada saria, agian hori bera da zeruaren metafora. Aitzina orduan.

Azken kritikak

Kangaroo
Martin Etxeberria

Maddi Galdos Areta

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Irati Majuelo

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Asier Urkiza

Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons

Nagore Fernandez

Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite

Hasier Rekondo

Kangaroo
Martin Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga

Mikel Asurmendi

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Irati Majuelo

Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa

Amaia Alvarez Uria

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Martin-Etxebeste

Argialdiak
Miriam Luki

Asier Urkiza

Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov

Nagore Fernandez

Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Ibon Egaña

Artxiboa

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

Hedabideak