susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Lan baratza | Frantziako Iraultzan »

Berbondo / Jon Arego / Labayru, 2004

Munduaren behe-lainoa Igor Estankona / Deia, 2005-03-15

Ibilbide gora-beheratsua daukan arren, Labayru Ikastegiaren Galburua sorta haize freskoa izan ohi da, edo ur freskoa, udan sortzen den uhar baten antzera desagertzen da eta, gero. Bizkaieraren hezurdura sendoaren mami literarioa dira oraindik Galburu hauek, dena dela. Miren Agur Meabe edo Jon Arretxe eurak ere sakeleko liburuon bitartez ezagutu genituen askok. Oraingoan Jon Arego gaitzizen sentimenduzkoa —erroei lotutakoa, baserriari atxikitakoa— darabilen Andres Urrutiaren “Berbondo” sailkaezina iritsi zaigu bide beretsutik, euskalkiaren goroldioak ibilian kentzen direla frogatuz beste behin, baina baita mendebaldeko euskaran idatzita dagoela ahaztu araziz ere tarteka, hizkuntzaren korronte gozoetan nahasten baitira lekuan lekuko berbakuneak, zelan erabili jakinez gero.

Mitoa eta errealitatea batzen diren estadio batetik osteratxoa egin du Urrutiak liburu honetan. Hala gertatu ote zen ere ez dakigun haurtzaro lurruntsutik itzuli berria balitz bezala deskribatzen ditu kostaldeko bazterrak, eta Urdaibaia bezala igotzen da, apurka-apurka, giza kondizioaren inguruko gogoetetara: nor gara gu, zein da gure lurraldea, ze bide egin du hizkuntzak, nortzuk ari dira noren kontra gudan, zerk ematen ote du zoriona…

“Berbondo” ez da garai edo leku jakin batera doan bidea. Aroen oihartzunen gainean sortu eta birsortu ari den halako hari atenporal eta txirikordatu batek ematen die ipuinei batasun itxura, nahiz eta narrazio hauetako batzuk solte argitaratu ziren “Idatz & Mintz” aldizkarian. Nola umezaroan nahasten eta elkarrekin urtzen diren saiakuntza eta tabua, hala nahasten eta urtzen dira elkarrekin ezinezkoa eta izan zitekeena “Berbondo”ko lurralde literarioan. Urmael geldi batera ez hurbiltzeko haur bati kontatzen zaizkion irudipenezko ipuinen xalotasunaren atzean gordetzen baita beste galdera nagusi hori: kontalariak ere ez al du, zelanbait, mamarroan sinesten? Jakinminaren eta beldurraren gaineko narrazioak begitandu zizkigu liburuko gehienak hortaz, naif-ukitu batez emanak ia denak, artifizioz biluzik, eta modu primitiboan. Irudien eta pasarteen soiltasunak eta berezkotasunak, ordea, antinaturalismotik sano hur egonagatik, ez du deuseztatzen baizik eta sosegatzen, jabaltzen, kontakizun hauen bertuterik handiena den gauzen gaineko gogoeta sakona.