kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Denboraren izerdia / Xabier Montoia / Elkar, 2003

Saldo basatia Aingeru Epaltza / Nabarra, 2003-09

Muturreko biolentziarekin poesia ere egin daitekeela erakutsi duten zinema zuzendari estatubatuarretan ezagunenetarik dugu Sam Peckinpah. Nor ez da, pantaila handian nahiz tikian, haren “Saldo Basatia”z gozatu? Oroit filmaren lehen eta azken 20 minutuez: zinemagintzaren historian inoiz eskaini den odol-bestarik ikusgarriena eta ederrena, heriotza ederra izaten ahal bada bederen.

Tomate-saltsa xahutze merkea baino zerbait gehiago dugu “Saldo basatia” eta horrek egiten du Peckinpahren lana ezberdin, bertze zuzendari batzuenaren aldean. Haren pertsonaiek ez dute hurkoa akabatzeko gupida handirik erakusten, baina ez berez hiltzaile zikinak direlako, haien patua horixe delako baizik: bertzeen heriotza egin, bertzeek heriotza eman arte. Ikusleak bat egiten du beren artean hain jator, hain lagun eta hain adiskide agertzen diren Pike, Dutch eta gainerako gaizkileekin. Aldiz, zealdo egiten du, errukiaren eta gaitzespenaren artean, banku-lapurren jazarleei bildu zaien Thornton saldokide ohia epaitzerakoan. Hura baita traidorea, hura damutua, hura nekatua. Hura ere bizirik geldituko dena, bertzeen hilotzek lur idorra emokatzen dutenean.

ETA ote da gaur egun herri honetako “saldo basatia”? Etsaiaren lerroetara pasatutako Thornton duintasun gabe baina biziraulearen pareko ote dira Iraultzari eta Aberriari uko egin zieten polimili eta “euskadiko” izandakoak? Horrelako zerbait iradoki nahi digu Xabier Montoiak Denboraren izerdia bere azken eleberrian.

Euskal literaturak kasik ezezagun zuen paisaia eta jendartea —Gasteiz— ez ezik, alderdi mingarrienetatik ere gure historia hurbilenari eta gure orainari beldurrik gabe heltzeko gogoa zor diegu, bertzeak bertze, Xabier Montoiaren literatur lanei. Bide horretatik barreiatu gabe, koska bat estuago egiteko guraria nabari zaio Denboraren izerdia honetan: Estatuko establishment politiko-kultural-mediatikoak balakaturik esne-mamitan bizi den ekintzaile ohiak bere sorterrira itzulita iraganarekin eginen duen topaldi latzaren kontakizuna.

Gai horrekin ohiko kontu-garbiketa literarioa abiarazten ahal zuen Montoiak, on eta gaizto istorio bat, finean, salduak eta fidelak ongi bereiziz. Idazlea, ordea, ez da zepo horretan erori. Estilo inpertsonal eta urrunena erabiliz eta labanaren aho hotzak zizelkaturiko hizkeran, halako pertsonaia batek eta halako egoera batek ager ditzaketen tolesdura guztiak azaleraztera saiatu da, Peckinpah bidelagun, duela hogei bat urte bereizi ziren bi mundu ikuskeren ezkonezinaren konstatazio eder bezain tristea egiteko. Gure orainaren parabola: duintasunaren ala zoriontasunaren artean hautatu beharra. Nonbait, heriotzan baizik ez gara berriz elkartuko.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak