kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Denboraren izerdia / Xabier Montoia / Elkar, 2003

Saldo basatia Aingeru Epaltza / Nabarra, 2003-09

Muturreko biolentziarekin poesia ere egin daitekeela erakutsi duten zinema zuzendari estatubatuarretan ezagunenetarik dugu Sam Peckinpah. Nor ez da, pantaila handian nahiz tikian, haren “Saldo Basatia”z gozatu? Oroit filmaren lehen eta azken 20 minutuez: zinemagintzaren historian inoiz eskaini den odol-bestarik ikusgarriena eta ederrena, heriotza ederra izaten ahal bada bederen.

Tomate-saltsa xahutze merkea baino zerbait gehiago dugu “Saldo basatia” eta horrek egiten du Peckinpahren lana ezberdin, bertze zuzendari batzuenaren aldean. Haren pertsonaiek ez dute hurkoa akabatzeko gupida handirik erakusten, baina ez berez hiltzaile zikinak direlako, haien patua horixe delako baizik: bertzeen heriotza egin, bertzeek heriotza eman arte. Ikusleak bat egiten du beren artean hain jator, hain lagun eta hain adiskide agertzen diren Pike, Dutch eta gainerako gaizkileekin. Aldiz, zealdo egiten du, errukiaren eta gaitzespenaren artean, banku-lapurren jazarleei bildu zaien Thornton saldokide ohia epaitzerakoan. Hura baita traidorea, hura damutua, hura nekatua. Hura ere bizirik geldituko dena, bertzeen hilotzek lur idorra emokatzen dutenean.

ETA ote da gaur egun herri honetako “saldo basatia”? Etsaiaren lerroetara pasatutako Thornton duintasun gabe baina biziraulearen pareko ote dira Iraultzari eta Aberriari uko egin zieten polimili eta “euskadiko” izandakoak? Horrelako zerbait iradoki nahi digu Xabier Montoiak Denboraren izerdia bere azken eleberrian.

Euskal literaturak kasik ezezagun zuen paisaia eta jendartea —Gasteiz— ez ezik, alderdi mingarrienetatik ere gure historia hurbilenari eta gure orainari beldurrik gabe heltzeko gogoa zor diegu, bertzeak bertze, Xabier Montoiaren literatur lanei. Bide horretatik barreiatu gabe, koska bat estuago egiteko guraria nabari zaio Denboraren izerdia honetan: Estatuko establishment politiko-kultural-mediatikoak balakaturik esne-mamitan bizi den ekintzaile ohiak bere sorterrira itzulita iraganarekin eginen duen topaldi latzaren kontakizuna.

Gai horrekin ohiko kontu-garbiketa literarioa abiarazten ahal zuen Montoiak, on eta gaizto istorio bat, finean, salduak eta fidelak ongi bereiziz. Idazlea, ordea, ez da zepo horretan erori. Estilo inpertsonal eta urrunena erabiliz eta labanaren aho hotzak zizelkaturiko hizkeran, halako pertsonaia batek eta halako egoera batek ager ditzaketen tolesdura guztiak azaleraztera saiatu da, Peckinpah bidelagun, duela hogei bat urte bereizi ziren bi mundu ikuskeren ezkonezinaren konstatazio eder bezain tristea egiteko. Gure orainaren parabola: duintasunaren ala zoriontasunaren artean hautatu beharra. Nonbait, heriotzan baizik ez gara berriz elkartuko.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak