kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Winston / Martin Etxeberria / Elkar, 2018

Nostalgiaren amets-eldarnioak Hasier Rekondo / Deia, 2019-04-27

Orrialdeak desitsasteko arazoren bat tarteko, Winston (Elkar, 2018) poemarioaren irakurketan murgiltzean, Martin Etxeberriaren (Zarautz, 1974) baitan indar kontrajarriek kabi egin dutela sentitu dut: nostalgia oso ezagun bat, bizitzaren aldarrikapena sexuaren bidez, eta hauspo alegoriko-psikodeliko ilunagoa. Gaiei dagokienez apetazko antolamendua erakusten duen liburuan, ageriko zein zeharkako erreferentzia literarioak zein arras pertsonalak ugariak dira. Ametsak eldarnio eta eldarnioak amets bihurtzen diren bitartean, poetak ironia propioa eta naifa baliatuko du, itsaso handietan erortzeko arriskuak ekidinez.

“Poesia arritmia moduko bat da. / Ez dakit hobeto esplikatzen. / Ez naiz medikua.” Martin Etxeberriaren lan poetikoak ere, ez luke esplikazio askorik beharko, irakurtze prozesu atseginarekin nahikoa litzateke. Baina merkatuak ere, baldin badago, iruzkinak behar ditu.

Winston poema dugu liburuaren lehen alea, ardatz tematikorik ez duen liburuari titulua ematen diona. “Winston pakete gorri bat, / zigarro bakarra / bihotzean gordea zuela.” Kontrabandozko pakete gorri haietako zigarroak erre ditugunok ondotxo dakigu garai zehatz eta galdu bati diogun malenkonia, barkatu hitzaren memelokeria, zer den. Pareka erretzen baikenituen paketeok, amaigabeak eta psikodelikoak ziren gauetan, memoria oro erretzeko grina zoroaren jabe. Etxeberriaren nostalgia, ordea, testigua hartzen duenaren nostalgia da. Badu orain krudelenetik asko: Tabako pakete pornografiko hura erretzen zuen aitaren modukoa dela aitortuko digu Etxeberriak. “Zu, / ni bezala, / bizitzak erretzen zintuen, aita”. Eta kontua da, guztiok erretzen gaituela bizitzak, winstonak debekatu dizkiguten arren.

Memoriak eta erreferentzia literarioek lotzen dute poemarioa. Batetik, haurtzaro galdu bateko oroitzapen gozoak dakarzkigu poetak. “Baziren bertan / kobre iluneko euliak / belarrien atarian burrunban / egia asmatuen zelatari / airean iltzaturik / geratzen zirenak”, dio, Espaloirik gabeko arratsalde eternoak iradokitzaile bezain proustiarrean. Ildo berekoak dira, halaber, Arratsaldeko txakolinak edota Arratsaren sagarrez zure bularrak marraztu, besteak beste. Liburuari egotzi dakizkiokeen bainen artean, larregizko topikoen erabilera litzateke. Baina zer da nostalgia topikorik gabe? Arratsak ez al dira nostalgiaren aleph idealizatuak? Halere, Etxeberriak teknika landu baten jabe ere badela erakusten du, ironia eta sexuaren bidez aldarrikatuko du bizitza: laranja kolorearen agerpenak ugariak bezain zinematografikoak dira.

Bestetik, ilunagoak diren poema alegorikoak dakarzkigu zarauztarrak, hortaz, irudi luke poetaren baitan sortzeko bulkada kontrajarriak ari direla talkan. Haien artean, Desfilea hiriburuan nabarmentzen da, ene aburuz. “Garaituok / koloretako paper-katez / adornatuak / desfilatzen dugu..”. Garaituok izan arren, winston zigarroak erre genituela esan genezake, eta, “Merezi al zuen bizitzak horrenbeste?” galderari erantzun ezinik, irakurtzen jarraituko dugu behintzat, plazer hutsagatik bada ere.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak