« Heldutasunezko poesia | Ardo zahar ederki ondua »
Zureak egin du / Iñaki Friera / Susa, 2009
Txotxongilo jokoa Mikel Ayerbe / Berria, 2009-12-13
Helduei zuzenduriko Lehorreko paterak (Susa, 2001) nobelan Iñaki Frierak egungo gizarteko auzi bat aukeratu zuen fikzioa eraikitzeko, behin pateraz Europara iritsi ostean etorkin horiek bizi duten infernua, hain zuzen. Oraingoan, Zureak egin du nobela berriak gizartea jotzen duen beste arazo bat du oinarri, Frierak emakumeen aurkako indarkeriaren gaia aukeratu baitu thriller moduko bat osatzeko.
Izan ere, gai honek gizartean oihartzun eta erantzun gehiago duen neurrian, nabaria da azkenaldian gure liburuetan ere ageriago dagoen gaia dela. Hori deritzot, behintzat, Anjel Lertxundiren Zoaz infernura, laztana, Miel Anjel Mintegiren Berriz ere hutsetik hastera edo, aldeak alde, Nunila Lopez eta Myriam Camerosen Marizipristinek ez du zorioneko galeperrik nahi liburuak irakurtzean, hiru adibide oso ezberdin aipatzearren.
Zureak egin du nobelako argumentuan zentratuz, protagonista eta narratzaile kazetariari emakumeen aurkako tratu txarrei buruzko erreportaje-ikerketa sakon bat egiteko agindua emango dio nagusiak, eta horrekin batera, gutun anonimo bat jasoko du erredakzioan. Gutunean, gizonezko batek jipoitzen duen emakumearen bideo irudiak eta ondorengo oharra: “Zergatik biktimaren bila ibili, erasotzailea zigortzea bilatu beharrean?”. Kazetaria tranpan erori eta Sofiaren kasu bitxia ikertzen hasiko da. Horrela ezagutuko ditu auziaren atzean inplikaturiko biktimak, baita gizonezko baten indarkeriaren ondorioak ere, eta ohartzerako, istorioan hasieratik korapilatuta dagoen hari bat besterik ez dela jabetuko da protagonista.
Liburuaren egiturari dagokionez, bi planotan banatzen da kontakizuna. Batetik, istorioa linealki jarraitzen duen narrazioa dago; eta bestetik, Sofiaren kasuan zerikusiren bat izan duten pertsonaien adierazpenak gehitzen dira —itxuraz, epaiketa batean transkribaturiko deklarazioak liratekeenak—. Adierazpenen pasarteek istorioaren linealtasuna hausten dute, trama nagusia osatzeko balio dute eta argumentuaren garapena amaierara gidatzen laguntzen dute; eta, gainera, bukaeran aipaturiko bi planoek batasun eta erabateko zentzua dute.
Eta hala ere, liburua eskuetatik erori zaidala aitortu behar. Emakumeen aurkako indarkeria jasaten dutenen inguruko alderdi asko azaleratu eta fikzioa egiteko intrigazko generoko zenbait ezaugarriz baliatu arren, idazleak trama bihurri bezain artifizialegia eratu duela begitandu baitzait.
Bestalde, nobelako pertsonaien inguruan ere antzeko zerbait esan daiteke, hezur-haragizkoak izan beharrean trapuzkoak baitirudite zenbaitetan. Amaiera aldeko narratzailearen hitzak dira honakoak: “Manipulatua sentitu nintzen ostera ere, ulertzen ez nuen joko bateko txotxongilo. Nork mugitzen zituen sokak? Nork idatzi du antzezlana? Nor da zuzendaria, nor jardulea?”. Eta zinez, protagonistaz gain, beste hainbat pertsonaiarengatik ere pentsatu dut nik txotxongiloarena, soilik trama korapilatzeko balio duten neurrian agertzen eta desagertzen baitira —batez ere, bigarren edo hirugarren mailako pertsonaiak, eta bereziki neska-lagunaren rolak, nire onetik atera nauenak—.
Aipatu behar da nobela osoan izen propio bakarra agertzen dela, Sofia biktima nagusiarena, eta gainerakoak izen generikoen atzean ezkutatzen direla (aita, ahizpa, idazkaria, psikologoa…). Izan liteke anonimotasunaren bidez auziaren unibertsaltasuna aldarrikatu nahi izatea idazleak, baina esango nuke, besteak beste, pertsonaiak zein gertaerak irakurleari are arrotzago egiteko ere balio duela aukera honek.
Esandakoak esanik, eta erraz irakurtzen den liburua izanda ere, Zureak egin du nobelak hutsune asko dituela azpimarratuko nuke.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez