« Historiaren ironia | Semearen itzulera »
Adio / Bitoriano Gandiaga / Elkar, 2004
Adiorik ez? Igor Estankona / Deia, 2005-02-22
Gero arte baizik, esan ohi da, baina Bitoriano Gandiagaren hil-ondoko liburu honek lasai doanaren hain lerro xume eta naturalak opatzen dizkigu, non datorren moduan hartu behar baita. Joxe Azurmendiren hitzaurre bikainean aurkituko ditu irakurleak liburu honen genesiari buruzko datu gehiago, baina printzipalak bi dira: zehatz bukatutako lana da, prest utzitakoa, eta “bizitzaren errepaso” sosegatua egiten du poetak bertan. Arratsalde zapore ekidin ezinezko bat dauka poemategi honek, hasierako piezetan iradoki eta irakurketa osoan utziko ez zaituena, irakurle. Gauzen izatea miretsiko duzu beste behin Gandiagarekin, baina prismaren kolorea arean aldatuz. Miretsi ere, zauden lekutik miretsiko duzu errealitatea, bidaia ez baita poesiaren lurraldera, baizik eta poesiaren hegoekin norbere barru-barrura.
Bere gorputz nekatua haurtzaroko auzuneetatik itzuli berria balitz bezala, alfa eta omegak topo egiten dute “Adio” honetan, nahastu egiten dira Gandiaga izan dena eta heriotzan bihurtu dena: bihotza beterik ingurukoari zurtuta begira egon den umea. Eragiteko baino hausnartzeko liburuak idatzi izan ditu beti Gandiagak, baina oraingoan, emozio moderatu baten ondorioz edo, deskribapenak apur bat harago doaz, kamustutako eta leundutako hitzen artetik erantzun zorrotzak —egundo lehenengoz, erantzunak— barruntatuko balitu legez: “Nik ikusi nuena/ ez du bestek,/ nik ikusi nuen era berean,/ ikusiko”.
Gandiagaren sotiltasuna obsesio baten egokitzapena da, hizkuntza mundura makurtzeko ahaleginaren emaitza. Batzutan onomatopeia soila agertu gurago du, hotsa deskribatu beharrean. Beste batzutan aldaketak deitoratu baino gurago du bere moldagaiztasuna onartu eta, finean, gizakiaren artegatasuna munduari egotzi ordez nahiago du bere barruan bilatu eta bere gain hartu. Lasaitasun berberarekin begiratzen die zuhaixkaren orriei edo hiriaren argiei hegazkineko leihotik, baina berak badaki denbora badoala —eta era berean gelditu gabe aritu dela— eta azken batean Nabarnizko bere jendeari ikasi ziona dela aldean daraman guztia, eta ez da gutxi. Egia anitz bat gordetzen duen laburpen bat da hori. Bitoriano Gandiaga aberatsa izan zen: “Mendiko isiltasuna esaten da beti, eta egia da, baina mendikoa isiltasun berezi bat da, gauza harrigarriz bete-beterik”.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria