« Historiaren ironia | Semearen itzulera »
Adio / Bitoriano Gandiaga / Elkar, 2004
Adiorik ez? Igor Estankona / Deia, 2005-02-22
Gero arte baizik, esan ohi da, baina Bitoriano Gandiagaren hil-ondoko liburu honek lasai doanaren hain lerro xume eta naturalak opatzen dizkigu, non datorren moduan hartu behar baita. Joxe Azurmendiren hitzaurre bikainean aurkituko ditu irakurleak liburu honen genesiari buruzko datu gehiago, baina printzipalak bi dira: zehatz bukatutako lana da, prest utzitakoa, eta “bizitzaren errepaso” sosegatua egiten du poetak bertan. Arratsalde zapore ekidin ezinezko bat dauka poemategi honek, hasierako piezetan iradoki eta irakurketa osoan utziko ez zaituena, irakurle. Gauzen izatea miretsiko duzu beste behin Gandiagarekin, baina prismaren kolorea arean aldatuz. Miretsi ere, zauden lekutik miretsiko duzu errealitatea, bidaia ez baita poesiaren lurraldera, baizik eta poesiaren hegoekin norbere barru-barrura.
Bere gorputz nekatua haurtzaroko auzuneetatik itzuli berria balitz bezala, alfa eta omegak topo egiten dute “Adio” honetan, nahastu egiten dira Gandiaga izan dena eta heriotzan bihurtu dena: bihotza beterik ingurukoari zurtuta begira egon den umea. Eragiteko baino hausnartzeko liburuak idatzi izan ditu beti Gandiagak, baina oraingoan, emozio moderatu baten ondorioz edo, deskribapenak apur bat harago doaz, kamustutako eta leundutako hitzen artetik erantzun zorrotzak —egundo lehenengoz, erantzunak— barruntatuko balitu legez: “Nik ikusi nuena/ ez du bestek,/ nik ikusi nuen era berean,/ ikusiko”.
Gandiagaren sotiltasuna obsesio baten egokitzapena da, hizkuntza mundura makurtzeko ahaleginaren emaitza. Batzutan onomatopeia soila agertu gurago du, hotsa deskribatu beharrean. Beste batzutan aldaketak deitoratu baino gurago du bere moldagaiztasuna onartu eta, finean, gizakiaren artegatasuna munduari egotzi ordez nahiago du bere barruan bilatu eta bere gain hartu. Lasaitasun berberarekin begiratzen die zuhaixkaren orriei edo hiriaren argiei hegazkineko leihotik, baina berak badaki denbora badoala —eta era berean gelditu gabe aritu dela— eta azken batean Nabarnizko bere jendeari ikasi ziona dela aldean daraman guztia, eta ez da gutxi. Egia anitz bat gordetzen duen laburpen bat da hori. Bitoriano Gandiaga aberatsa izan zen: “Mendiko isiltasuna esaten da beti, eta egia da, baina mendikoa isiltasun berezi bat da, gauza harrigarriz bete-beterik”.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez