kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Udaberri kantoi-hautsia / Mario Benedetti (Aiora Jaka) / Erein-Igela, 2018

Humanoa bezain politikoa Joannes Jauregi / Berria, 2018-11-11

Baldin eta oraindik geratzen bada inor urteotako itzulpen bikainak gorabehera erdeinuz begiratzen diona (euskarara) itzulitako literaturari; baldin eta inork segitzen badu itzulpena bigarren mailakotzat jotzen jatorrizkoaren —halakorik ba ote da, ba?— aldean; baldin eta inork oraindik uste badu espainieratik itzultzea “ez dela beharrezkoa”, itzulpenen balioa jatorri hizkuntzaren arabera neurtuko balitz bezala; baldin eta, funtsean, inork oraindik uko egiten badio euskara hizkuntza literario gisa trinkotu eta normaltzeari, bada, irakur dezala Mario Benedettiren Udaberri kantoi-hautsia, eta aitor dezala ederkeria hori irakurtzeko plazer hutsa aski motibo dela liburuari gure hizkuntzan heltzeko.

Izan ere, nobela hau gozamen hutserako da, kontakizunean patxadaz aurrera egiteko, hitz bakoitza dastatzeko, ahosabaian atxikitzeko Benedettiren estilo fin eta landua, idazle latinoamerikar ez gutxiren gaitasun hori esaldi eta paragrafoak hain dotore luzatzeko eta bukaerak kiribiltzeko sententzia batean, zeina harri kozkor bat bezala erortzen den irakurlearen barreneraino. Estilo bat oso berezkoa, baina edonon eta edozein hizkuntzatan gozagarria, munduko hizkuntza guztietako itzulpen on guztietan bezala.

Nobela 1973ko Uruguaiko diktaduran dago girotua, diktaduran bertan bainoago diktaduraren arrastoetan. Orduko jazarpen politikoaren ifrentzuak ditu hizpide: kartzelaldi bat, Santiago pertsonaia gatibuarena, eta haren atzeko lau erbeste: aitarena, emaztearena, alabarena eta lagun min batena. Pertsonaia bakoitza ahots eta kontaera propio batekin dago landua: presoak gutunak idazten dizkio emazte erbesteratuari; aita xaharra gogoeta oparo, heldu eta sakonetan murgiltzen da; Beatriz alabak bere haur inozentziaz bustitzen du bere erbestea, eta, haren begietatik, xalo eta xumeak dirudite gatazka politikoaren kondarrok; Gracielak ez du monologorik, eta inguruko pertsonekiko elkarrizketetan ikusten dugu nola durduzatzen zaion deserria senarra aske gera litekeelako; Rolando lagunaren bakarrizketa kaotiko eta ekaiztsuak Gracielaren gatazka horren erdira lerratzen dira halabeharrez. Humanismoa dario Benedettiren nobelari, orriz orri, pertsonaia guzti-guztietan; humanismo ezinbesteko bat, batzuetan etsipenezkoa eta besteetan itxaropentsua, baina beti-beti presente dagoena bere tasun, keria eta dohain guztiekin.

Nobela politikoa bezain humanoa da, eta horren froga dira, pertsonaia guztiak ez ezik, baita Benedettik aldian-aldian tartekatzen dizkigun letra etzanezko kapituluak ere, zeinetan bere ahotsetik mintzo zaigun, eraikitzen ari den fikziozko kontakizunari bere erbestealdi eta pasadizo propioak gehituz. Horrekin, egileak beste dimentsio humano bat gehitzen digu, bere-berea, fikziozko kontakizunaren osagarri.

Udaberri kantoi-hautsi honetan, humanismoaren ertz politikoa eta politikaren ertz humanoa ezin hobeto lotzen dira elkarrengana, zirkulu batean bezala. Horretan, Benedettiren obra hau unibertsala da, hangoa bezain hemengoa, tokian tokikoa bezain mundutarra. Gaztelaniazkoa bezain euskarazkoa.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak