« Barrikadak trenbidean | Historia fikzio, fikzio historia »
Txokolatezko dinamita / Mikel Taberna / Susa, 2001
Ur bizia Aingeru Epaltza / Nabarra, 2003-10
Ugaldea, ibaia, erreka. Bizi ekarle gehienetan, hiltzaile zenbaitetan. Gizakiok geure mundualdian burutzen dugun ibilbidearen metaforarik usuena. Ur-tira zabal nahiz mehar horien arrimoan egosi da munduko literatura hoberenetarikoa. Mark Twainen lanek Mississippiri elkarloturik diraute gaurdaino. Romulo Gallegosek lerro bakarrik ere ez zuen idatzi Orinokoren goiti-beheitiek ondu gabe. Mikhail Sholokhoven nobela nagusi eta gaur egun oroitzen den ia-ia bakarra Don ibaiari barea adjektiboa erantsita zertu zen.
Ornodun baten zainetan odola nola, hala dabilkio ur biziaren etorria Mikel Tabernaren “Txokolatezko dinamita” narrazio bildumari. Zortzi ipuinetako sei Bidasoak zipriztindu ditu —Urrabia erraten dio alkaiagarrak—, bertze biak, berriz, Egak. Geografiak bi ugaldeak elkarrengandik urrun ezarri baditu ere, ez daude aparte Tabernaren gogoan marrazturik dagoen mapan; idazlearen lumak elkarren adar bilakaturik, pertsonaiak eta egoeren oihartzunak isurtzen dizkio batak bertzeari, ipuin batetik bertzera. Tradizioaren zamak, legez kanpoko ofizioetarako jaidurak, boterearen —pestañiak, eltzetsuak— itzal mehatxukorrak eta ibaiarekin trukatzen dituzten keinuek kidetzen dituzte, bertzeak bertze, Estellerriko ijitoak eta Alkasoroko bizilagunak.
Pasarte iduriz ezdeusetatik abiatuta, mundu oso bat sartu du Tabernak bere liburuko 124 orrialdeetan. Aurreko belaunaldiekin zor bat kitatu nahirik-edo, beren garaian ahotsik izan ez zutenei boza eman die, XX. mende hasieratik gerla ondoko urtetara-edo doan ibilaldian. Nika daude idatzita narrazio gehienak, eta haurrarena edo gaztetxoarena izaten da, maiz, hautatutako begirada, heldu gabearen harrimena eta xalotasuna kutsatu nahi zaizkigun seinale. Xalotasuna, samurkeriaren ikuturik gabe samurrak baitira, beren gordinean, liburu honetako kontakizun gehienak. Harrimena, irakurlea liluraz blaitzen baitute hizkeraren xarmak eta han-hemenka tartekatzen diren irudi ustekabekoek. Errealismoari magia eranstea zer den badaki alkaiagarrak.
Ez nuke iruzkin hau bukatu nahi narraziogintzarako neurri motza aldarrikatzen dutenak pixka bat haserrarazi gabe. Tabernaren ipuinen irakurketa bukatzean Jesús Moncadaren “Camí de Sirga” bikaina etorri zait gogora, eta horrekin batean, pena bakarra hartu dut, “Txokolatezko dinamita”ren osagaiekin zer-nolako nobela puska idatz zitekeen pentsatzean. Ni, bederen, gehiagoren gosean gelditu naiz, baina beharbada hori da liburu batez erran daitekeen gauzarik hoberena.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez