« Iraganeko mamuak | Musikaren boterea »
Argialdiak / Miriam Luki / Susa, 2023
Distantzia argituz Asier Urkiza / Berria, 2023-05-14
Argialdiak narrazio bilduma da Miriam Luki kazetariak argitaratutako lehenengo literatur-lana. Liburu mehea da, bederatzi ipuin laburrez osatua. Desberdinak izanagatik, ipuinek badute loturarik hala gaiei nola giroei dagokienez. Ilunaldi batean bizi dira pertsonaietako asko, barne-haustura moduko batek erdibitzen dituela. Zerbaitek larritzen ditu guztiak. Kasu batzuetan halako damu bat izan daiteke, min sor bat ere bai, inguruko errealitatea amiltzen ari delako sentipen mina, bestela.
Pertsonaia baten edo biren barne-egoera harrapatzen du ipuinetako bakoitzak, batzuetan gertaera traumatiko baten osteko edo bitarteko trantzean. Senarrak engainatzen duela jabetu den emakumea, hiltzear den aita bisitatzera doan alaba, senarra hil berritan alabari gutuna idazten diona, maitale bat duen emaztearen gorabeherak… Badago ilun kutsu bat, deserosotasun bat ipuinotan. Pertsonaien atzetik entzuten den kirrinka moduko bat. Egoera arruntak dirudite narraziotakoak, edo behintzat Lukik erakusten du haiek arruntzeko gaitasuna, giro domestikoak sortzen baititu, aipatutako durduza hori azpimarratzeko egokiak. Gertaera lazgarriak dira horietako batzuk, jakina, baina ez apartekoak, edozein pertsonak bizialdian noiz edo noiz bizi ditzakeen horietakoak baizik. Iluntasun hori sarritan distantziak definitua dago, pertsonaien artekoak zein bakoitzak bere buruarekin duenak. Bi dei izeneko ipuinean, kasurako, badago distantzia bat kartzelatik irtetera doan pertsonaiaren eta urtetan hura bisitatzen jarraitu duen bikotekidearen artean, galdera ikur bat denez euren harremanak kanpoan funtzionatuko ote duen. Emakume protagonistak ere badu, ordea, bere buruarekin borrokarik, distantziarik, galdetzen baitio egiaz maiteminduta ote dagoen Jabirekin, merezi izan al duen; era berean, semeak hartutako distantziaz errudun sentitzen da. Beste mota bateko distantzia dago, aldiz, Lau hankan-eko etxe-garbitzailearen eta bere nagusi ustez aurrerakoiaren artean, edota lehenengoaren eta jaioterrian etxea eraikitzen dabilkion arotzaren artean. Tarte batek beste bat ekartzen baitu maiz.
Harreman konplexu horien tolesturetan arakatzen du Lukik, distantzia horiek neurtzen ditu tentsio narratiboa sortuz, giroak egoki girotuz. Horren adibide da lehenbiziko ipuina, Nora izenburuduna, non eguraldiaren ñabardurekin —haizearen ufadek itxitako atearen zarata, esaterako— protagonistak gizon baten presentzia dela-eta bizi duen beldurra islatzen den. Oro har, liburuaren teknika literarioa nabarmenduko nuke: zehar estilo librea, pertsonaien arteko plano aldaketa sotilak —Soufflea narrazioan, etsenplu bikaina—, denbora narratiboaren kudeaketa egokia, balio sinbolikoa izan eta bide batez tentsioa areagotzen duten elementuen erabilera —Magnolia, Paseoa—. Idazkerari dagokionez, hitz doiekin adierazkortasun handia lortzen du idazleak, gehienetan efektismorik gabe lortuz esan-indarra. Ipuin-liburu onen oihartzuna du, izan ere, Argialdiak-ek, geruza bat baino gehiagokoa, anbiguotasun aberatsekoa.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez