« Etxea | Zendabalitz »
Gilles de Rais / Anjel Lertxundi / Alberdania, 2020
Dirua beste ezeren gainetik Marta Goikoetxea / Bilbao, 2020-07
Anjel Lertxundi (Orio, 1948) fikziora bueltatu da hirugarren karlistaldian girotutako Gilles de Rais eleberri laburrarekin, eta berriz ere Alberdania argitaletxearen babesa izan du. Hiru urte igaro dira Horma bere azken nobela argitaratu zuenetik, baina idazleak ez du etenik izan. Iaz Itzuliz usu begiak, itzulpengintzari buruzko saiakera ondu zuen. Oraingo honetan, duela 25 urte idatzi zuen kontakizuna berrartu du, Piztiaren izena narrazio bilduman jasotakoa, Gilles de Rais pertsonaia historikoari berriz lekua eskaintzeko. Hortaz, editorearen oharrean azaltzen den bezalaxe, “orduko irakurleak erraz ezagutuko dizkio eleberri labur honi hango giroa eta atrezzoaren osagai nagusiak”. Hala ere, pertsonaia “umotu” egin dela eta azken lan hau guztiz “independentea” dela ziurtatu du Lertxundik.
XIX. mendearen amaieran girotu du eleberria, baina gertakizun historikoetan sakondu gabe. Vincent antzerkilari frantsesa da istorioaren protagonista eta narratzailea. Bizitza aldatuko dion bisita bat jasoko du, goi mailako bi militar karlistena, alegia. Haien mandatuari men eginez, antzerki lan bat idatzi eta antzeztu beharko du soldaduak gudurako adoretzeko eta bultzatzeko. Urrez erosiko diote duintasun artistikoa, eta militarren esanetara moldatuko ditu Arc-eko Juanaren ibilerak, Karlos VII.aren alde, hau da, kausa karlistaren mesedetan, eta Gilles de Rais mariskal pedofiloa, Arc-eko Juanaren arma-kide fidela izan bazen ere, antzezlanetik desagerrarazi beharko du, militarrek ez dutelako aipatu ere egin nahi.
Askotan bere iritziaren kontra egokituko du libretoa, “buruz gorako mundu aldrebes baten berri emateko”. Lertxundiren arabera, muinean “Faustoren mitoa” dago, protagonista antzerako egoeran aurkitzen delako. “Faustok jakituriagatik saltzen du arima, mundua ulertzen saiatzeko aukeragatik. Baina, modernitatean ohikoa denez, Vicentek dirua jarriko du bere bokazioaren, kulturaren eta gose artistikoaren gainetik, nolabait arima artistikoa galtzeraino”, azaldu du.
Istorioa aurrera egin ahala, antzerkigilea konturatuko da “gerra egiten ari dela, fusilik gabe”, bere talentu guztia propaganda- testu baten zerbitzura jarri baitu, eta damutu egingo da. “Protagonistari une jakin batean gertatuko zaio, ikusten duenean zein astakeria egin duen hainbeste preziatzen zuen artean. Traizioa diruagatik, gainera diru zikinagatik, manipulazioan oinarrituta. Behartu dute manipulatzera testu literarioak, antzerkia propaganda belikoaren zerbitzura jarriz”.
Boterea, zentzura eta manipulazioa landu ditu Lertxundik hausnarketarako gaien artean, eta maisutasunez gerra kontatu du, gerrarik islatu gabe eta eszena belikorik aipatu gabe. Hori dela-eta, karlistaldi aroan kokatu badu ere, istorio unibertsala ondu du, moralaren eta printzipioen gainean gogoeta eragiten duena. Benetan atseginez irakurtzen den liburua da Gilles de Rais, euskal literaturan bide luze eta emankorra duen idazlearen eleberri laburra.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez