kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Amua / Aritz Gorrotxategi / Elkar, 2019

Paradoxaren harri mikatzak Hasier Rekondo / Deia, 2020-02-15

Formalisten arabera, poesiaren tropo nagusia paradoxa da. Poesia orok lortu nahi baitu ideala-izpiritua lengoaiaren egunerokotasunarekin uztartzea. Aritz Gorrotxategiren (Donostia, 1975) azken poemarioak, Amua (Elkar, 2019) ederki edaten du paradoxa horretatik. Errealitatearen ezintasunaz, bizitzak dakarren oinazeaz eta herioren zentzugabekeriaz ari zaigu, baina betiere horren guztiaren ifrentzua xerkatuz. Poetak oroimenaren kakofonia, poesiak transzenditzeko duen ahalmena-ahuldadea eta mitoen erreferentziak baliatuko ditu lurralde ideal hori ehuntzeko, hizkuntza poetiko zuzen eta irmo baten jabe.

Pentsamenduaren Poesiaren manifestua sinatu zuten poeta eta idazlea izanagatik, Gorrotxategik erruz landu ditu beste literatur genero prosaiko batzuk: gidoilari aritu da zenbait telebista sailetan, ipuingintzan zein nobelagintzan ere badu eskarmenturik, genero orotako idazle bat dela esango genuke, baiki, euskal literaturan rara avis bat, idaztetik bizi omen da, ondo idaztetik bakarrik bizitzeak badu meriturik eremu latz honetan: Ahazten diren gauzak, Koldar hutsa zara etab. Alta bada, niretzat beti izan da poeta izan nahi ez duen poeta handia. Gogoangarria zait oraindik orain bere aurreko poemario hermetikoagoa: Zaldi hustuak (Erein, 2007).

Amua honetan, poesia gardenagoa landu izan du, gaiei dagokienez liburu konplexua eta sakona izan arren. Liburua sei azpiataletan dago banatuta. Nago Heriori dedikatutako 6. dela lortuena. “Hain zen dena arina…/ Heriotzarik ez balego bezala”. Heriotza eskultore bat da eta batez ere Poxpolo kaxa poemek gorentasuna lortzen dute. Gorrotxategik azken poema narratibo horretan elkarrizketa ezin finago bat ehuntzen du, aita-semeak herioren aurrean dituzten zalantzak elkarrizketa paradoxiko bihurtuz: “Zer oskol mota da gizakia?” / galdetu dio / bere buruari, beldur eta harri hitzak / eztarrian mikatz, trabatuta”. Badago hobeto esaterik? Atal horretan, deigarria egin zait poetak hiltzeko moduari ematen dion garrantzia. Amua irensteko moldearen gainean arras gutxi hitz egin baita literatura jasoan. “Heriok ere badaki / bereizketak egiten, ezustean harrapatzen / bezainbeste”.

Bitxia bada ere, esango nuke liburuaren parterik ahulena hasiera ataletako poesiarik “borgianoena” dela. Erreferentzia literarioz trufatuta daude atalok, ematen du batzuk lar ekarriak direla, poema gardenenei airea kentzen baitiete. Halere, poemotan badago Mediterraneoko hondartzetan galtzeko desiorik, bizitzak duen xede bakarra aldarrikatzeko grinarik, oinazea gozamenaz aldentzeko beharrizanik: “Elkar maitatuko dugu, / barretik negarrera / pasako gara kilkerrak / jauzirako duen / erraztasun beraz” dio poetak Egun gogoangarria neurtitz epikureo-zaleetan.

Nahiko isilean igaro izan arren, Gorrotxategik iazko poema libururik ederrena eta sakonena landu du. Plazerez beteak irentsi dugu amua poesia estimuan dugunok, zenbakietan oso gutxi izan arren (barka gaitzaten). Godoten gisa esperoan dagoen beste amua (moldeak molde) irentsi arte bederen, honen moduko poesia irakurtzeko grazia eman diezagutela Jainkoek eta jainkoak ez direnek.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak