kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Etxeak eta hilobiak / Bernardo Atxaga / Pamiela, 2019

Ibileren segida Iratxe Esparza / Gara, 2019-11-30

Oraingoan Bernardo Atxagak eleberri korala argitaratu du. Pertsonaia ezberdinen bizipenak sei ataletan banatzen dira eta, aldi berean, izaera dialogikoa ematen diote testuari; hala ere, protagonista bakoitzaren istoriotik abiatu arren, eleberriak erabateko osotasuna lortzen du. Horregatik, eraikuntza konplexuaren ondorioak direlako, lerro hauetan pertsonaiei erreparatzeari zilegi deritzot. Esango nuke horien indibidualizazioa ezaugarri fisikoetatik baino harago joateaz gain, liburuaren indargunea direla, eleberria goraipatzeko arrazoietako sendo bat; besteak beste, haiengandik gainontzeko auziak sortzen direlako. Hori gutxi balitz, etengabeko garapena erakusten dute eta xehetasunez josita daude; izan ere, zenbait berezitasun ezinbestekoak dira protagonisten ekintzak justifikatzeko. Orduan, pertsonaiekiko muturreko sentimenduak pizteko asmoz, Atxagak pathosa baliatzen du eta pathosak eragindakoek —errukia, gorrotoa, erakargarritasuna, nazka, goxotasuna, ezinegona edo miresmena—, noski, ez dute irakurlea epel utziko. Aitortu behar dut, ordea, lehenengo ataletik unibertso literarioa ezagunegia egin zaidala, inkontzienteki, idazlearen beste lanen oihartzunak bultzatuta, testuak erkatzeko premia sentituz; alabaina, hasieratik ere nolabaiteko tentsioak harrapatu nau eta idazleak irakurlea jarri nahi duen tokian kokatu naiz, propio, gainera.

Atxagak bizitzaz hitz egiten du, nik uste helburu jakin batekin, pertsonaien barrua biluztea irakurlearen aurrean, alegia. Trama laburbildu beharko banu giza izaeraz idazten duela baieztatuko nuke, eta, helburu nagusiari zor, gizatasunak sei istorioak besarkatzen dituela. Egilearen hainbeste lanetan ohikoa denez, kasu gehienetan “akats” fisikoek bat egiten dute protagonisten nortasunaren idiosinkrasiarekin, perfekzioaren urrun dauden antiheroiak dira. Halaber, eraikuntzaren prozesuan nabarmentzekoa da ikuspegi psikologikoa, lagungarria akaso pertsonaien erabakiak ulertzeko, jokabideek ere protagonisten arteko harremanak sendotzen dituztelako, loturak saihetsezinak bihurtu arte. Narrazioen lanketan badaude aipatu gabe gelditu ezin diren beste bi elementu: espazioa eta denbora. Sarritan, kokalekuek pertsonaien aldartea arrazoitzen dute eta izaera eta portaeraren arabera aukeratzen direlakoan nago; hortaz, espazioak ez dira soilik irakurleak pertsonaiek ikusten eta sentitzen dutena aurrez aurre izan dezan; aitzitik, pertsonaiak jopuntuan jartzeak narrazioari sakontasun psikologikoa emateko balio du; agian, horregatik, topografiaren deskripzioetan erasan askatzaileak eta itogarriak suma daitezke.

Bestetik, denbora ere abileziaz eraikita dago, Atxagak distortsionatzen duelako koherentzia testuala apurtu gabe. Denboraren gezia erritmo aldakorrean iragaten da eta eten deskriptiboetan geldituz irakurketa moteltzea eskatzen du; edozelan ere, irakurleak aldaketak erraz identifikatzen dituenean eroso jartzea komeni da bizitzako geldotasuna dastatzea baita asmoa, lirismotik kontatzea. Horrez gain, aintzakotzat hartzekoak dira atal guztietan errepikatuta dauden erreferentziak, denboraren hausturan testua kohesionatzen laguntzen dutelako, eta goitik begiratuta, puzzle handi bat sortu beharko balu bezala, Atxagak piezak nahasi eta berriro ere ahokatzen ditu Ugarte herritik hasita. Azkenik, idazlearen ibilbide literarioa osatzen duten hainbat osagai identifikatzeak ez dio indarra kentzen eleberriari; alderantziz, ez fidatu, irakurle; ezaguna iruditu zaigun fikziozko eremura zuhur sartu behar da bizitzaren marra etenerrazean dabiltzan protagonistak besterena ez den mikro-unibertsoetan mugitzen direlako.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak