« Leienda batean bezala | Ez da kasualitatea »
Duchampen inguma / Eric Dicharry / Pamiela, 2018
Korapiloa deslotzen Igor Estankona / Deia, 2018-07-07
Liburu zail bezain txundigarria begitandu zitzaidan Eric Dicharryren “Errudun” (Maiatz, 2016). Ortzadarreko txoko honetan genioen kolpean edo efektuan oinarritzen zuela bere poesia bizia, non poesia zen errepikapena, letania, prosa, publizitatea, telebista, ingelesa, frantsesa, dena. Betetasun hura kasik absurdu bihurtu zen liburu hartan. Edo amets osterantzean. Edo lilura.
Bada, oraingo honetan txanpaldua eta bigundua arean, armoniatsuago eta era berean sakonago dator Dicharry (Baiona, 1969; antropologian doktorea, artearen ikerlaria, ikonoklasta), eta beste behin gaztigatzen digu poesia eta artearen beste ezein adar izan daitezkeela bi bide, baina helburu berbera dutela finean: “Lumaren gainean/ Lumaz idatzi”. Fisikoa da ia bere diskurtsoa, poesia esplikatzen du eskulturaren bidez, sailkatzeko, normalizatzeko, garbitzeko… kritika soil batean deskribatzeko eta epaitzeko inposiblea den liburua argitaratu du: “Utzi behar diot/ kultura-prozesuen/ arteko loturatramari”.
Dicharryk zenbait erreferentzia dauzka Urrutia Capeaurenak, beste batzuk Velazquezenak. Klasikoa eta abangoardista, beretzat ez dago bereizketarik hor, ariketak definitzen du-eta artista: “Nonahi dena/ ikusezin baita/ nonahi dena/ entzunezin bilakatzen baita/ edonon/ zernahi/ idatzi.”
Liburu hau irakurri daiteke nagikeriaz eta irakurri daiteke adimen argi batekin. Idazleak maisukeria edo goi-idazkera bat darabil uneka, baina beti interesgarri, beti berri, irakurlea kitzikatzeko idatzitako liburua dela hartu behar da kontuan. Normala, ordea, digresioetan eta esperimentuetan galtzen denean, norbera ere galtzea. Proportziorik eta kanonik eta edertasunik ez eskatu artistari. Badu poema bat (91. orrialdean) errepikapen gogaikarri batean oinarritua, sobran dagoela dirudiena eta funtsean liburuaren arima deskribatzen duena, kontzeptuen eta ideia apurtzaileen inflamazioa baita “Duchampen inguma”, mailua daukana beti jo eta jo bere gain, baina ez dena egundo deformatzen, bere bokazioa delarik gauza efimeroek duten bokazioa, desagerpena: “PS: autoerreferentziala den olerkiaren/ indarrez hasten naiz/ idazten,/ sinesten,/ hausnartzen,/ dardaratzen,/ ikaratzen,/ trenpatzen,/ bustitzen,/ hazten,/ erortzen,/ desagertzen”.
“Duchampen inguma” astuna da horratio. Ez du uzten gozatzen edertasunaz ez bada lerro artean. Dena da zerebro-talka eta hausnarketa metaliterario eta artistikoa. Ohar hau egiten dizut, irakurle, jakin dezazun ze uretara sartzen zaren, ze idazle klaserekin zabiltzan: Dicharryk korronte estetikoak zeharkatzen ditu behe-lainoak zeharkatzen dituen moduan ibarrak. Igarri barik egingo dizu haiku fin bat, igarri barik ariko zaizu pulpitutik proposatuz iraultza estetiko ezinbesteko bat: “Azken finean deitua izan den sorkuntzaren/ testu/ margolana/ instalazioa/ argazkia/ filma/ sinfonia/ kontzertuaren klaska fantasmatikoa, hauxe da garrantzitsuena”.
Garrantzitsuena da, berba batean, libreki ulerturako sorkuntza, poesiak entsegu estetikoarekin bat egiten duen lekuan aurkitzea plazer ezkutu bat. Plazer ezkutu hori da aspaldian utzia zenuena, alegia, hausnarketa egitea egiten den arteaz. Pena bakarra du enpalagatu egiten duela azkenean hainbeste desbideratzek, hainbeste leziok, askotan esplikaziorik behar ez duena esplikatu behar horrek.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez