kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Ortozik / Gaizka Amondarain / Zertu Kultur Elkartea, 2002

Poesia, isilik oihukatzeko baliabidea Aritz Zubiate / Gara, 2003-01-18

Herri aldizkarigintzatik datorren ekimena da Ortozik honen argitaratzea. Bizkaiko Arratia, Ubide eta Zeberioko “Begitu” euskarazko aldizkaria plazaratzen dute Zertu-koek apiriletik. Orain, eskualdeko autore gazte honen lehen lana dakarkigute, harrobia lantzen beraz, autoedizioa eta zelan edo halango “do it your self”aren jarraitzaile. Produktu landua da ordea, formatu bereziduna eta Maite Yurrebasoren ilustrazioz dotore jantzia dago. Eta merkea. Ideia txukuna editorialetatik at gelditutakoek`ere irakurleengana heltzeko aukera izan dezaten.

Poeta gaztea da Amondarain: hogei urte. Belaunaldi, talde edo bandaz hitz egitea inoiz baino zailagoa den garaiotan, salbuespenarekin egiten dugu topo. Izan ere, nahiko argi daukagu Aramaioko Manex Agirre, Arrasateko Iraitz Agirre, Oihan Zubizarreta eta Eneko Barberena edo Amondarain bera afari lagunak baino zerbait gehiago direla. Mundu ikuskeran oinarrizko adostasuna erakusten dute behintzat, eta hainbat antzekotasun idazkeran. Gorde eta erre beharrekoa zein den oso argi dutenetakoak dira, gaztetasunak damaien harrokeriaz bizitzari aurre egiten diotenetakoak. Oinetakorik gabe, ortozik ibiltzea, zaratarik atera barik, gogorregi zapaldu barik, suabe-suabe. Hori izan daiteke liburua definitzeko erabil daitekeen metaforetatik bat. Horrela, hondartza hutsak, malenkonia, bakardade ukituak ere badira, topiko poetikotzat jo izan den “bihotz erituaren sindromea” dei dezakeguna. Hala ere, aurrera gogoz egiteko borondatea ere erakusten du autoreak, poesia gaztea darabil, bizia, mundua irauli gura duena, atzekoz aurrera jarri. “Gu izan gara”k harrokeria dakar, begietara zuzen botatakoa soa, txikitasunetik ernetako oihu mingotsa.

Bidaia bezala irudika dezakegu Ortozik. Etsipen beltzenetik abiatuta (“Hondartza, hutsak gara”), “Xake partidetan” barneratzen gara, hartu beharreko erabakietan eta bizitzan zehar egin beharreko aukeretan. Guztia “Azken mugarria, hirian” bukatzeko, etengabeko bidegurutzearen aurrean berrezartzen gaituena.

Erreferentzia esplizitoak aurki ditzakegu testuan zehar, Eduardo Galeano hangoen artean eta Xabier Montoia hemengoen artean. Lehenengoaren “hitz ibiltarien” gorazarre, omenaldi eta moldaketa egiten du Amondarainek, ekarpen europarra primitibismo indigenista aberasteko. Bestalde, Montoiaren aipu batek poema bat gorpuzteko balio dio. Denborarekiko obsesioa erakusten du autoreak honetan, irautea, hareazko erlojuaren metafora usu agertzen delarik. Gauzak horrela, agian mito poetikoen konbentzionalismoak gehiegi jota dago, bere ahapaldietan malditismo lirikoaren antzeko zerbait nabari da eta.

Garbi dago poesiak, logikaren zurruntasunetik alde egiteko balio beharrezko duen pozima magikoa eskaintzen diola Amondaraini (“Lau hormadun hirukia”). Egungo mundu “ordenatuaren” aurrean gutxieneko esperantza aldarrikatzen du eta, beste askok bezala, “beste mundu bat posible dela” diosku orriotatik. Posible, eta beharrezkoa. Injustiziaren salaketa ebidentea bihurtzen da. Honek ez gaitu eraman behar “agitprop” erako poesia soziopolitiko eta panfletarioarekin identifikatzera. Agian gehiago izango da iradokitzen duena esaten duena baino. Edo okerreko inpresio pertsonala.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak