kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Orain hilak ditugu / Karmele Jaio / Elkar, 2015

Kala-beruna txikia Alex Gurrutxaga / Berria, 2016-02-14

Orain arte prosan jardun du Karmele Jaiok, hala eleberrian nola narrazioan. Orain hilak ditugu da, beraz, gasteiztarraren lehenengo poema liburua.

Nitasunetik idatzitako poemak dira liburu honetakoak, eta niaren desziurra, kezkak eta irrikak dira ardatz. Hilak —hurre— edukitzeak helduaroari eta bizitzaren gorabeherei egiten die erreferentzia; hor azaleratzen dira desira, minak, beldurrak, oroitzapenak. Lau atal dauzka liburuak, eta azken atala da, beharbada, finena: iluna, baina amaiera baikorrarekin.

Poesia lirikoa da Jaiorena: barne-bizitzaren eta sentimenduen adierazpena da haren funtsa. Garbi ikusten da hori espazio poetiko nagusietan: itxiak dira, etxea agertzen da unibertso gisa, eta eremu intimo horretan azaleratzen dira ni poetikoaren sentimenduak —Nire herria poema da salbuespen aipagarriena, poema indartsua—. Mikrohistoria da egileak aldarrikatzen duena, eguneroko bizitza ohikoaren epika txikia. Eta, historia txiki horretan, emakumea nabarmentzen da batez ere.

Bestalde, ni poetikoaren ahotsak zerikusi gutxi dauka Lizardiren, Xalbadorren edo Leteren jarrera antzaldatuarekin; lirika xumea da hau, eta poetaren ahotsa ez da indartsu eta irmo agertzen, ahots apalez eta gertutik mintzatuz baizik.

Eragozpen handi bat dauka liburuak: irudi politak edo iradokizunez beteak sortzen ditu egileak, baina haien garapen poetikoa oso juxtua da. Asetzaileak gerta daitezke Mitxoletak, Harmonia, Lurra bion artean eta Hildakoekin doazen zapatak poemak. Aldiz, huts egiten dute Etxeko zapatilak, Tantak, Izarak eta Kanpaitxoa poemek. Ideia esanguratsua bai, baina poema egin gabea: konstantea da arazo hori. Sentimendua bideratzen duten irudi ederrak aurkitzen ditu poetak, oso eraginkorrak izan daitezkeenak barne-munduaren errepresentazio poetikorako. Horretan begirada oso trebea dauka egileak. Gero, ordea, gutxitan garatzen da poema sakoneran; irudiak luzatu egiten dira, eta poemaren dimentsioa nekez hazten da. Inork aipa lezake sotilaren bilaketa, edo txikitasunaren poesiaren izen gorenen bat —hala nola Szymborska, edo azken aroko Gamoneda, Jaiok berak liburura dakarrena eta heriotzaz hain maisuki idatzi duena—, eta apika iduri luke gisa horretako poesia egitea errazagoa dela. Baina ogiaren eta arrainaren parabola jakin beharrik ez dago uste okerra izaten ohi dela konturatzeko, poesian bederen: gutxirekin asko egitea askorekin asko egitea baino zailagoa da.

Analogiaz eraikitakoak edo narratiboak dira poema gehienak —“oso ipuin modukoak”, egilearen hitzetan—, eta narratiboak direnetan garapena tenporala da batez ere; hau da, luzeka, ezen ez barrurantz. Adibidez, maiz ikusten da poemak ixteko joera, dela lerro borobil bat dela erremate modukoa jarriz (adibidez, Perla-n eta Dekoratua-n). Hizkera poetikoa soila da oso, ongi bat egiten duena ni poetikoaren tonuarekin; troporik ez dago ia, eta erritmoa markatzen duena ez da bertsolerroa, esaldia baizik.

Azken batean, poesia fina da Orain hilak ditugu-koa, baina dentsitatea falta du: irudi politak asko dira, pintzelkada sugestiboak ere ez gutxi, baina indarra galtzen du sakoneranzko bidean. Karmele Jaiok jartzen duen amukoa oso delikatua da ia beti, baina kala-beruna txiki xamarra.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak