kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Denbora bere lekura / Gerardo Markuleta / Erein, 2015

Denbora bere lekura, hitza eginkizun Mikel Asurmendi / argia.eus, 2015-08-08

Kontxa hondartzako baranda begietaratu dut liburua eskuratutakoan (Nuria Bernardo Axpe). Poeta joan badoa denboraren tunelean, txakurra lagun. Tunelean barrena abiatu naiz, eta aspaldi joan zen Joseba Olalde lankide argazkilariak zabaldutako leihoan agertu zait Gerardo Markuletaren bisaia. Serge Gainsbourg heldu zait ere gogora, ke artean. Nola bestela?

Argazki albuma poema hartu diot poetari, liburuaren prefazio gisa hemen paratzeko, baita Joseba lagun adeitsuari eskaintzeko: “Bizi unea, unea oroitzeko. Oroit uneak. Hala egin genuen, horixe dugu gaur”.

I. Denbora bere lekura dugu I. atalaren izena. Sorlekura itzuli da poeta, ume izan zeneko lurraren izenek hartaratua. Pinudietako erretxin usaina aditu dugu berarekin, mutikoak neskengandik bereizten zituzten mojek voyeur jaidura areagotu ziotela aditu ere. Herriko kuarteleko ziegak gogoratu zaizkio poetari. Kuartel ederrak kuartelik gabeko gerra zabaldu zuen Santutegira bidean. Aitari hartu zion kearen harra, amaren izateko izanari karra. Ume nahiz nerabe garaiko munstroak uxatu ditu poemotan, orduko gau magikoen irrati uhinak oroit.

II. Ezkutuko tiradera. Poetak berbak erauzi ditu mesanotxeko tiraderatik. Balak baleki, ez genituzke alferrikako eleak usatuko. “Eta” menderagailu barik, juntagailu litzateke. [Ez] Esan ezetz. Antonio Machadoren erara eraikiko genuke bakea, elkarrentzako bidea. Lainopean ez ezik, hiztegian ere moroak baikara. Arab(i)an bagare.

III. Altzari japoniarra. Mesanotxeko poesia izan ezik, japoniar poesiaren maitale izaki, basozain ari zaigu Bonsai-zainaren apaltasunez. Iragan mendilerroetako bide luzeak lerro laburrean trazatu ditu. Bide emankorretako poemak. Gald(u)erak berritu ditu, eta poeta eta kantari kuttunen berbak gutunak bilakarazi. Etsaiak adiskidetu nahi lituzke. Ostiral izan (nahi luke) Robinsonik gabe. Alabaina, Santutegia suntsitu ostean, iheslarientzako kanpamendua eraikitzeko oihalak eskuratu gura du poetak. Denbora nola, berez doa. Libre.

IV. Biok egur, biok su. Maitasun kantu bat (Nuiriari eskainia). Gainsbourgek Jane Birkini nola, aditu gura nuke kantua: “Hitz bat nahikoa duzu —ez zin eta ez promesa— bihur gaitezen, printzesa. Biok egur, biok su“. Denbora bere lekura helarazi du poetak. Arg(azk)iak itzalita, literaturaren usainez eta kiratsez, batzuetan. Gau minean, aski baitira Hiru letratxo. (Hilartitz saioa).

Denbora eta espazioa aldagaiek mugarritzen dute errealitatea, gizabanakoa horien artean —ibilki— garela. Poetak berriz, jendartean banako partikularra izan gura du, izan behar. Berba lanabes. Gerardo Markuleta berba lagun duzu oraingoan. Gasteiztar bilakatutako txantxikuak, hiritartutako herritarrak, bere denbora bere lekura eraman gura izan du azkeneko prestazio honekin. Ez du lantegi samurra hartu poetak, ez baita saio erraza iragan denbora lekutzea. Denbora bere lekuan ipintzea oroitzea da, eta errealitatea oroitzea ezinezko eginkizuna. Markuletak baina, duintasunez kitatu du —orainokoan— bizitakoaren zorra. Hitzak gordin, maitasun kanta baten legera. Denbora bere lekura, hitza eginkizun.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak