kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu / Sergi Pamies (Gerardo Markuleta) / Txalaparta, 2011

Ez beharko genukeena Aritz Galarraga / Deia, 2012-02-25

Oso ezaguna da jada kuoten kontu hori: literatura sistema espainiarra —dei

diezaiogun horrela—, ordezkari bakar bana asimilatzeko gai omen da literatura periferikoetatik —dei diezaiegun horrela—. Euskaldunon ordezkari Bernardo Atxaga aski ezaguna genuke. Galegoen aitzindari Manuel Rivas litzateke. Eta anai-arreba katalanena, azkenik, Quim Monzo elektrikoa. Eta guk, gauza horietan bederen espainiarrak baino espainiarrago izaki, natural-natural onartzen ditugu besteek inposatutako kouta horiek. Eta, jaun-andreok, benetan, ez dakigu zer galtzen ari garen.

Orain artean, adibidez, nirekin daukadan Sergi Pamiesen ipuin bilduma delizioso hau, Limoi bat imintziorik egin gabe jaten baduzu. Jesus, izenburua bai duela luzea. Lasai, izenburua baino ez baitu luzea —liburuak, esan nahi baita—; barruan aurkituko ditugunak bai baitira ipuin laburrak, ipuin labur-laburrak ez direnean. Gantza gramorik batere ez gerribueltan, takateko batean irenstekoak, eskeletoa baino ez dute kontakizunok erakusten, hezur solteren bat erakusten ez badute bederen, irakurle zakur askoak noiz gosetu miazkatuko. Batzuek dute narrazio hari soila, mozketa minimo bat idazleak eskuragarri duen anabasa erreal horretan. Beste batzuek, areago, hori ere ez, gehiago dira kolpe poetiko, iradokizun huts, prosa poetiko edo poesia narratibo esaten dioten zera horren antzera. Baina beti ere zorrotz, beti ere estu, beti ere ozpin, irakurleak zabalik aurkituko duen zaurira zuzen, arnasarik hartzen ere apenas utziko digute ipuinok, ipurdia bertan goxo egiten. Nahiz autoreak argiki onartu ez, bere libururik onena zalantzarik gabe, salto kualitatibo izugarria aurrekoekiko, letra katalanen lehen lerroan, Monzo onenaren pare jarrita; ondorengoa eta azkena den ipuin bildumarekin, maila ona eman, bai, baina ez da berdintzen hemengo emaitza.

Pieza antologikoak aurkituko ditugu eta. Lehen multzo narratiboagoari dagokionez, nabarmentzekoak dira Beste bizitza, bilduma zabaltzen duena, esaldi baino sententzia honekin: “Hil egin behar izan nuen maite ote ninduten jakiteko”. Harrapazank txiribiton. Lehen multzo horretatik azpimarratuko nituzke halaber Gure gerra, Gure odolaren odola edota Eskabetxea: “Negar egiteko gogo biziz esnatu naiz, baina, lanpeturik nagoenez, geroago negar egingo dudala erabakitzen dut”. Egin du gureak. Traza poetikoagoa hartzen duten horietatik, berriz, Putzua, adibidez, ipuinez mozorrotutako poema baitugu. Eta gaiak, zeintzuk dira bada gai horiek, betikoak: bikotea, familia, lagun arteko aferak, giza kondizioaren hutsaltasuna, gero grisa, esperantza ororen erraustea, begirada ironiko baten pean iragazirik guztiak.

Eta iruditzen zait bide bat irekitzen duela itzulpen honek —gezurra dirudi, hizkuntza kontuetan sarri ispilu, zein gutxi ekarri ditugun euskarara idazle katalanak—. Behingoagatik, lortu dugu apurtzea kortse, muga, langaren bat, ez dugu euskaratu berez beste inoren iritzira euskaratu beharko genukeena, baizik eta behar duguna. Eta, Pamiesen liburu hau itzulita dago gaztelaniara —eta frantsesera, eta galegora, eta alemanera, eta grekora, eta italierara—, baina saiatu beharko genuke ekartzen zuzen katalanetik, geuk jarrita, besterik gabe, geure filtroa, hau da, literatura onari soilik jarraituko liokeen filtro geurea. Ea.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak