« Lirika baltsamikoa | Tentsio betean »
Desira desordenatuak / Askoren artean / Utriusque Vasconiae, 2010
Gay-lesb irakurketak Beñat Sarasola / Berria, 2010-07-18
Utriusque Vasconiae argitaletxearen Kritika Literarioa saileko azkeneko alea da Desira desordenatuak. Queer irakurketak (euskal) literaturaz liburu kolektiboa. Ibon Egañak apailatutako lan honetan, (euskal) literatura queer ikuspegitik aztertzea da helburua. Horretarako, testu arras diferenteak biltzen dira, euskal autoreek nahiz atzerriko teoriko famatuek idatzitakoak, azken hauek, jakina, euskarara ekarriak.
Egañak berak hitzaurrean aipatzen duenez, euskal literaturan queer kritikaz egindako orain arteko lanak biltzen saiatu da, eta hala, esparru honi buruzko lehenengo liburua izateaz batera, aukera ona da edozein interesaturentzat liburu bakarrean idazki hauek guztiak edukitzeko. Bost ataletan multzokatzen dira artikuluak, eta atentzioa ematen duen lehengo gauza gay eta lesbianen inguruko testuen nagusitasun nabarmena da. Generoaren eta sexualitatearen gainerako aukerak azkeneko atalean —Generoaren (des)eraikuntzak— hausnartzen dira ia soilik. Hitzaurrean bertan aitortzen da gabezia hau, baina nago azpitituluko queer horrek nahasmenera eraman dezakeela irakurlea. Zentzu horretan, nahiko argigarria da Monique Wittig, Beatriz Preciado eta Kattalin Minerren hainbat kritika ene ustean egoki eta zorrotzek aurretik egindako irakurketa bat baino gehiago eztabaidatzen dutela. Adibidez, ikusi besterik ez dago irakurketotan ez dela bisexualitatearentzat edo sexu aukera anbiguo eta aldakorrentzako espaziorik.
Kontuak kontu, autoreoi gai hauek behingoz —tamalez, beranduegi— euskal literaturara ekartzeko ahalegina aitortu behar zaie; beste merituen artean, euskal literatura prisma berri batetik irakurtzeko aukera ematen digutelako. Ildo honetan, ikerketa bide honen emaitza aipagarrienetako bat da Itxaro Bordaren literaturaren (bir)baloratzea. Borda da euskal literaturan generoaren inguruko gorabeherak literaturan zabal eta, seguruenik, egokien islatu dituena. Joseba Gabilondok aurretik idatzi izan du honen inguruan, eta Desira desordenatuak-en topa ditzakegu bere poesia klabe horretan irakurtzen duen artikulua —Ibai Atutxa— eta Amaia Ezpeldoi protagonista duen tetralogia aztertzen duen testua —Iratxe Retolaza—, Bordak berak idatzitakoaz —Gaiaren minean— aparte.
Liburuan, esan bezala, denetarik dago. Angel Erroren gay poesiaren antologiatik, genero eta performance-ari buruzko Preciadoren testu teorikoraino, Gabilondoren manifestu marianoa tartean. Ez da hau testu guztiak banan-banan zerrendatu —aurkibidea begiratzea besterik ez du interesatuak— eta aztertzeko lekua, baina Gabilondorenaz pare bat ohar egin nahiko nuke, berea baita liburuko testu kitzikagarrienetako bat. Kanp eta kitxaz baliatzen den literatura mariano sasikoa aldarrikatzen da manifestuan, eta berau aurkezten euskal literaturako ohiko (antza denez) testu hotz, aspergarri, serio eta masokisten alternatiba gisa. Ondo legoke, hala, Gabilondoren azkeneko fikziozko lana —Apokalipsia guztioi esplikatua— artikulu honen begiradapean irakurtzea. Gehiegizkoa eta friboloa iruditu dakioke inori testua, baina tonu hori idazkiaren beraren izaerarekin —manifestu bat da— eta autoreak goratzen duen kanp kulturarekin justifika daiteke. Niri gehiago kirrinka eragiten didana Gabilondo oraindik atxikia dagoen diskurtso posmoderno hori da. Inpresioa dut azken hamarkada honetan erakutsi diren gauzetako bat izan dela marko teoriko horren herdoildura. Gabilondok, baina, horretan jarraitzen du, ezkerraren amaiera iradokiz eta best sellerrak goretsiz, enegarrenez (eta asperduraz).
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo