kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Zulo bat uretan / Iñigo Aranbarri / Susa, 2008

Gure barne zuloak betetze aldera Mikel Asurmendi / Irunero, 2008-12

Iñigo Aranbarriren Zulo bat uretan duzu, baiki, nire memorian zulo bat utzi zuena, uda aldean. Beraz, bolada joan da nobela irakurri nuenetik. Orduan ez nintzen ausartu beraz deus esatera. Badira memorian arrasto sakona bezain azal ezina uzten didaten liburuak. Zulo bat buruan uzten didate eta tapatu ezin dudan zulo bat daramat nirekin. Uf, zenbat zulo daramadan kasko hezurrean!

Liburua irakurri ahala hainbat ohar hartu nuen. Alta, ohar haiek, paper txatal eskas batean jaso nituen ohar eskas haiek, paperen artean nahastuta daude nonbait, berreskuratu ezinik. Eta ni neroni ere halaxe nago, nahasturik. Historiako hainbat lagunen hezurrak lurretan nola halatsu nire hitzok: oroimenean galduak.

Liburuari ekin diot berriz eta ohar bat baino ez dut jaso orainokoan. Honela dio Imanol Arellano protagonistak: “Idazteak ez du jakitea esan nahi”. Protagonistaren antzera ari naiz ni idazten orain.

Zulo bat uretan, izenburutik beretik hasita da literatura. Erran nahi baita, hitzak ez dira berez ematen dutena, hitzak errealitatetik urruntzen direnean, literaturazko edo fikzioko hitzak bilakatzen direnean, hitz errealek adierazi ezin dutena bihurtzen direla hitzok. Hots, idazleak hitzak transformatzen edo egokitzen dituela.

Imanol Arellano hitzen langilea da. Hitzen adiera zehatza bilatu eta erabili behar du kazetariak errealitatea eta egia kontatuko baditu. Historia kontatu nahi du Arellanok, baina historia azaltzea egia azaltzea bezain ezinezkoa da. Memoria idaztea naski, gure memorian arakatzea, joan zirenen memoria berreskuratzea, historiara hurbiltzeko modua da.

Historia, pertsonen, herrien eta komunitateen historia, gurean lurrari erabat lotuta dago. Gure memorian historian adina zulo dago, eta zulo horietan historia osatu zutenen gorpuzkinak daude. Gorpuzkinek denek ez dute lur bera hartu ordea, hauek gorpuzkin deserosoak dira, historia “errealetik” at geratu ziren pertsonak dituzu. Memoria kolektiboan zulo sakona utzi zuten, gaurko egunera etorririk, uretan eta urpean kondenaturik.

Zulo guztiak ez dira lurraren azalean, ez memoriaren lehen geruzan. Historian lurra zulatu zuten antzera arakatu nahi ditu kazetari idazlariak uretako zuloak. Memoria miatze horretan, bidean bide, zulatzaile laguntzaileak topatu ditu Imanol Arellanok: Maite Andueza antropogolo-forentsea eta Oscar Iriarte etorkin argentinarra.

Imanolen eskua honezkero Iñigoren eskua da. Hitzen arteko zuloak gure imajinazioarekin betetzea eskatzen digu esku horrek, Imanolen konplizeak izatera bultzatzen gaitu nobelaren egileak. Lurralde komunean izan ezik, gure memoria eta sena, historiako —eta istorio honetako— pertsonen bizipenekin eta memoriarekin partekatzera deitzen gaitu.

Historiako hiru istorio harilkatzen dira liburuan, historiako istorioak dira literaturarenean. Historiaz harago edo honago, lurraren deskribapena da istorioaren baloreetako bat. Lurra inportantea izanagatik, lurra zapaldu zutenek eta dutenek osatzen dute historia eta istorioa alabaina. Nobelako protagonistek lurra zulatu ahalean hitzek betetzen dute irakurlearen gogoa eta memoria. Protagonistak iraganekoak —Juana Ardanaz— hala nola gaurkoak —Segundo Biurrun— izan daitezkeelarik.

Lurreko zulo haiek bilatu eta hustu ahala, literaturarenean hustu eta bete ahala, irakurleok gure barne zuloak betetzeko idatzi baitu Iñigo Aranbarrik historiaren istorioa hau. Nire uste zuloan.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak