kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bestea da mundua / Joan Mari Irigoien / Elkar, 2008

Erdaldunena da mundua Bixente Serrano Izko / Berria, 2008-11-16

Perfektua, eleberria. Perfektu egituraturik kontakizuna, perfektu dosifikaturik narrazioaren datuen mahairatzea, perfektu eskematizaturik kontakizunari dagozkion garaiak eta mentalitateak, perfektua narratzaile orojakitunaren distantziamendu dotorea kontatu nahi dituen saltsetatik, perfektu diseinaturik pertsonaiak eta haien arteko jokoak, perfektu bridaturik estilo literarioa, perfektu bezaturik euskara oraindik ere hezigabea egileak nahi duena (ez gehiago, ez gutxiago) zehatz-mehatz erranarazterakoan.

Euskal Herriko industrializazioaren hastapenetan kokatzen gaitu idazleak, XIX. mende amaieran eta XX.aren hasieran. Bertako bi familia tradizionalen kume banatan (euskaldun elebakarrak, erlijioari, karlismoari eta ohitura zaharrei lotuak) sortzen diren igotzeko nahiak maila sozial eta ekonomikoetan, eta horrek bertzea (erdalduna) dela mundua erakusten die hasiera-hasieratik. Kostatu bai, baina ez diote muzin eginen ahaleginari, euren jatorrizko familiako batzuekin haustura (are krudelkeria ere) edo urruntze fisikoa suposatuko duen arren. Orbetar seme nagusia, metalurgia industrialari ekin nahi diona, eta aldasorotar bigarren alaba, aitak bere mentalitate patriarkaletik hil hurrean botatako irainari mendeku hartu nahi diona. Euskaldunak biak, elkar ezagutu gabeak, bakoitzak bere bidea hartuko du: lanabesak konpontzeko familiako sutegitik labe garaiak eraikitzeraino gizona; herrian udatiar izan ohi zen Madril eta Andaluziako familia aristokrata bateko neskame izatetik bertze mundu bateko handikien manerak ikasteraino emakumea. Bi mundu txertatuko du eleberrigileak anbizio pareko biei jarraikiz, nobelako hainbat atal bikoitzetan: zenbaki neutroetan aldasorotar eta haren nagusi aristokratei dagozkienak (1, erraterako) eta kakotx sinpleen arteko zenbakiekin orbetarrei dagozkienak (‘1’, alegia), hurrengo 2 eta ‘2’, eta horrela, 11 eta ’11’ arte, azkeneko orbetar hori ezin irekiago utziz egileak, bere asmoko trilogiaren bigarren alera irekita, susma dezakegunez. Bikotekide euskaldunek espainiar lurjabe aristokratikoekiko loturei esker (negozioen bidez gizona, etxekotasun eta handikiekiko miresmenaren bidez emakumea) lortuko dute elkar ezagutzea eta euskal familia eredu burges berri bat osatzea. Espainiar nazio-merkatua eratu omen zuen triangelu-paradigmari jarraiki dio egileak, hots, espainiar merkatu nazionala (nazionalista) kataluniar eta euskal burgesia industrialek eta Andaluzia-Madrilgo aristokrazia lurjabe eta elite administratibo-politikoak marrazturiko triangeluak bermatu zuela dioen paradigma historiografikoari.

Ez dira kontu sozialak Joan Mari Irigoienek jorratzen dituen arloak. Bi protagonista euskaldunen barneko haustura hizkuntza-kulturalak, mundu euskaldunean bertze mundu batek (erdaldunak) sortzen duen liluramendua, eta hartan txertatzeko nahiak nola egiten duen jauzi historiko berri bat, inoiz baino errotuago, sakonago eta zabalagoa, Euskal Herriko industrializazioaren hasierarekin batera, horixe du egileak liburuaren funtsa. Horretarako, ikerketa psikologikoei ekiten die, Euskal Herriaren erdalduntzearen ikerketa psikologiko bati, azken finean.

Gehiegitan aipatu dut hasieran perfekzioarena, ezta? Propio egina, perfektuegia delako akaso eleberria, irakurle honen inpresioan. Estudiatuegiak ene sarreran aleturiko alde guztiak. Eskema teoriko batean aurretik zehaztuegi diseinatu eta okerbiderik gabe gauzaturikoak. Zerebralegia, erranen nuke, eta aukera gutxi emanez irakurleari, nonbait, bere kabuz bizitza emateko jauzi hari.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak