kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Bide barrijak / Lauaxeta / Verdes Atxirika, 1931

Eztabaida Lauaxeta / Euzkadi, 1932-02-09

“Argia” asterokuan idazkitxu bi irakurri baitut “Bide Barrijak” dirala ta.

“Larreko” idazle askoren maxubarena bata. “Larreko” jaunak berari yagokon erara, argi ta maitekor idatzi eban. Eskerrak egiten d[a]utsodaz egijaren aldetik dabillalako.

Gaurko idazlioen artian erdel usaña darabilgula, egija da. Tamalez erebestetarren izkuntzetan asijak gara. Geure gastaruan egin doguzan ikaste gustijak erderaz. Eta umetan be euzkeraz ikasi bagenduban, baña txikitan itz-batzuk euzkeraz entzun-arren, geyena erderaz baizik eztogu egin.

Euzko idazliai jarraitu biar dautsoegu, tinko-tinko, batez be antziñako idazle jatorrai. Onetzaz itzik be ezin egin daikegu, gustijok gagoz asmo onetan eta.

“Larreko” jaun onak ondo daki nora jo biar dan eta bere onubak aintzakotzat artu-biar doguz. Euzkel idazliak azaletik baizik eztogu geyenetan joten geure elia.

Baña napartar idazle agurgarrijaren oste, beste batek be ots-egin au “Argia”-ren orrijetatik. “Euskeldun batek” (sic) ixenpetuten da. Nor dan eztakit, euskeldun asko diralako, baña igarriko neuke bere jaubia… Bide barrijak eztira idazle orrek uste daben tokijetatik ibilteko. Izkuntza barrija ez, zarra biar dogu. Gaurkua tinkotu daigun antziñako joskeran. Baña tamalez lenguan ondo ibilten dakijenak, eztira agertzen bestiai aginka egiteko baño. Gauza erreza da ixan be bestiak egiten daun lanari akatsak aurkitutia, baña norberak idazti bat argitaltzia ezta orren erreza.

Bide zarrak ezaututen dabezan orreik, ixilik dagoz edo. Ganera neure idaztijetzazkua, oker dago. “Bide-Barrijak” baderitxoe, ezta izkuntzagaitik gayagaitik baño. Orain arte-erabilli eztiran gayak diralako neure liburuban, ixen ori jarri neban.

“‘Lauaxeta’ren ‘bide berrijak’ (sic) ez det ikusi: Bizkaieraz egon bear du ta nik ez dakit gipuzkoeraz baizik”.

Neuk be eztakit bizkayeraz baizik eta ezin idatzi ba gipuzkoeraz: ¿Tamala ezta?, erkiko txokotxuban sartuta bixi ixatia!

Eta oraingo olerkarijetzaz diñuana, egija ixanen da noski. Ulertu eziñak. “Alaz ere, oiek aipatu ta oiek saritu”. Euzkeraz errezean egiñak non geratzen dira ba? Gai danak olerkijak egiteko, egin bediz, errez edo gaitz. “Ori ez da euzkera txukuntzeko bidea, naspillatzekoa baizik”. Baña naikua ezta au esatia. Oraindik zer esan geyago dauko idazliak eta ona zer dirauskun:

“Orregatik, olerkari batzuek, asko ez izan arren, zaletasun aundia dutenak eta olerki politak egiten zituztenak, gogaitu ta zapuztu dira: ba uste det oen galera, euskerari ez diotela ordaintzen bide berritik nai dutenak”.

Bide berritik duazenak goralduten dabe ba Arrese’tar Emeteri olerkari aintzagarrija. Bide ertzera jaurti ete zaigu, Arrese oraingo barrijak? Ez dot uste, olerkari orren liburu bijetan pozik edaten dogulako askok. Enbeita’tar Kepa gogaitu ete da, orainguak ezdabelako sarituten? Ez. “Garbi-Nai” olerkari yayua be baztertuten ete dabe barrijak? “Gabirel” eta beste batzuk? Ez, benetan olerkari diranean, aintzakotzat artzen dabez gustijak.

Sariketan olerki bi ixan dira saritubak: neuria bata, ta bestia “Lixardi”-rena. Euzkera txukuntzeko eztira ixanen, naspillatzekuak baizik. Baña nik eta Lixardik eztaukogu errurik epailliak ontzat artu ba-dabez. Euzkera erreza daukoenak, etziran agertu eta…

Olerkarijak eztira gogaituten bide barrijetatik dabiltzazenak dirala ta, euzkuak eztaukoelako olerkarijentzat txalorik baizik. Tamalez asko dira geure artian orrelakuak, baña ezer egiten dabenak be geyago irebasten dabe ixilik egonaz. Izkuntzeari lagunduteko bide gustijak dira onak. Euzkera ondo eztakigunok, aldogun eran idazten dogu. Baña beti, aberrijaren izkuntza dalako ta maite dogulako geure errijaren ezaupide ederra. Nik eztakit gipuzkeraz edo bizkayeraz edo lapurteraz ibilli barik al doguzan mota gustijak ikasi. Euzkeraz beti mintzatu. Batzuk txarto egiten dogu, beste batzuk obeto, banakak ederki. Gorengo mallara igon gura dogu gustijok, baña ezin… Euzkeldunak jayotzetik eta beti euzkotar artian bixi diranak, eztakije zelako lana egin biar dan geure izkuntza ikasi ta itz-egiteko.

Alegindu bediz ba euzkera zarra ta errikoya dakiyenak, idazten eta lan egiten. Euzkera amak baleukoz idazle gustijak argijak eta azkarrak. Aurretik duazenak erakutsiko dauskube ba bidia. Zarrak edo barrijak, betorz itxaropen bako mendi onetan galduta gabiltzaz eta.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak