« Lan mamitsua | Uharrean gaindi »
Ilhun-argiak / Jon Mirande / EHU, 1992
Basamortuko oihua Joseba Zendoia / Argia, 1993-07-04
Bapatean, honako lerrotara ekarri nahi izan dugu hurrengo liburuaren aipamena.
Zergati ezberdinak eta ugariak daude liburu honen irakurketa gomendatzerakoan. Lehendahizi, betidanik iraindutako euskal idazle hat azken urtetako ilunpetatik argitan ezertzen dugulako eta bigarren, liburu honetan agertzen den poeman bilduma indar berezi batetaz horniturik dagoelako.
Oraingoz ezin dugu Miranderen biografia osoa aipatu, baina esan dezakegu bere hizitza ez zuela hain zoriontsua topatu “Ohiko Jainkoari” poeman azaltzen duenez: “Josu bar-Joseph, badut burhau’in zuri aitzi:/ Bihotzean osk bainituen zazpi ziraun/ Zeure munduon soilik nago —edozein zakhur/ Zoriontsuago bizi da ni bainoago”.
“Ilhun-argiak” deituriko liburu honetan agertzen diren poemak, 1950 eta 1954 urte tartean idatzitakoak ditugu. Garai horretan Mirandek lihuruxka bat argitaratu nahi izan zuen jatorrizko hainbat poemarekin. Horretarako, Andima Ibiñagabeitia adiskidearen laguntasunaz eta Ameriketan zegoen Miangolarra jaunaren dirua bultzada indartsua izango delakoan, aurrera abiatzen dira. Baina urteak pasa ondoren Miangolarrak ez ditu argitaratzen aipaturiko poemak (galdu egiten ditu) eta Mirandek (bere bihotza samindurik) Ibiñagabeitiari poema haien argitalpena ezereztatzeko aipatzen dio.
Egun, Euskal Herriko Unibertsitateak argitaratu ditu “Gaur Egungo Euskal Poesia” deituriko bilduman. Felipe Juaristik erdarara eginiko itzulpenarekin: Jon Miranderen poesiari buruz Iñaki Aldekoaren sarrera ere aurkitzen dugu eta “Ilhun-argiak” poemari buruz Eduardo Gil Berak eginiko hitzaurre interesgarri batekin.
Liburua irakurri ondoren, ezin ukatu Miranderen asmo berritzaileak euskal poesiagintzan. Ordurarte aipatzekotan zeuden hainbat pentsamendu eta gai desberdinak Mirandek bapatean plazaratu zituen. Berarekin, esparru berri baten bila abiatuko dira: amodioa, sexua, guda, bakardadea, heriotza eta “Jainkoa” bera aipatua izango da Miranderen ahoan; ez euskal kristauak onartua duen Jainko judutarra, baizik eta Mirandek berpizten dituen antzinako euskal jainko eta jainkosak. Berak dioenez, euskal izaera indartu nahi badugu aipaturiko antzinako jainkoetara itzuli behar dugu (paganismoa berpiztu nahian agertzen zaigu betikor). Honela adierazten zaigu “Sanguis Martyrum” deritzon poeman: “Mari munduko, basajaun-jainko/ okher jakitun osoa,/ jainkosa zaintzen zenituztenak/ ibaia eta basoa,… … /Baal arrotza ukhatzen dugu,/ zuentzat berriz sagara/ eginen dugu aldareetan/ zathozte, arren! zain gara”.
Geu ere, honelako iturriaren zain egon gara urteetan zehar; beraz, momentu honetan eskaintzen zaigun oportunitatea ez dezagun baztertu gure betidaniko lainokeriarengatik.
Hala hedi.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera