kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Nafarroako azken mariskala / Patxi Zabaleta / Txalaparta, 1991

Pro libertate patria Itxaro Borda / Argia, 1992-03-01

Patxi Zabaleta, gazteago ginelarik hainbeste estimatzen genuena, Gorka Trintxerpe ezizenaz irakurtzen genuena, Nafarroako idazletan maixu “zahar” dugu, ipuingintzan eta olerkigintzan. Aldi honetan, Txalaparta Tafallako argitaletxeak, leitzarraren eskutik, antzerki bat eskaintzen digu. Beharko ditugu hemendik goraipatu Txalapartak jalgitzen dituen liburuak, bai erdarazkoak, eta bai Bobby Sands-en “Egun bat nere bizitzan” ikaragarriarekin estrenatu duten euskarazko sailekoak.

Pedro Nafarroako azken mariskala, japoniako samurai bat dela imagina dezakegu, edo Brecht-en Galileo Galileiren antzeko pertsonaia heroiko bezain stoiko bat. Gazteluetan eta gerla alorretan saiatu gudaria “menperatzale” berriaren kartzeletan higatzen doa, eta familikideen presio izigarrien gainetik ez dio manatari gaztelarrari zin egiten. Ezkortasun utopiko hortan tematzen da, uste baitu, gehiagoz ere sinesten, oldarrak segi dezakeela. Antzerkia fede horretan bermatzen denez, ongi baino hobelki agertzen zaigu, askotan errezago dela baietz erratea, ezetz baino. Ezetzean mantentzeak energia asko eskatzen baituke.

Garai historikoaren deskribapenak bere balioa badu, drama 1498 eta 1522 urteen artean gertatzen delarik. Orduan Nafarroako lurren konkista gorenean zegoen, eta Patxi Zabaletak frogatzen duen eran, odolez eta burdinaren suaz bideratu zen Herri Honen suntsitzea. Ameriketaz jabetua zen Kastillako erresuma, eta zenbait urte lehenago, Espainiatik, juduak eta moroak kanporatuak zituen. Eliza alde zuen beraz Karlos inperadoreak, denak alde, eta, bakarrik, Pedro Nafarroakoa aurka, isolamendurik handienean.

Antzerkia, Nafarroako kondairaren zati minberatsuenean zurkaizten baldin bada, Patxi Zabaletaren lana, gaurko borrokalarien egoera garratzari buruzko metafora gisan ulert diteke, presoen, errefuxiatuen, hauen laguntzaleen inguruan moldatu XX mende ondarreko fedezko akta baikor bat bezala, azkenean. Monologo batean, mariskalak dio: “Ea hemendik beste bostehun urterakoek zer ikusten ote duten!”, eta gu, hitzordu hortako nafartarrak garenez, susmatzen dugu, Patxi Zabaletaren antzerkia galdera horri zuzendu ihardespen zehatza dela. Alabaina, EZaren utopiak irauten du, ez da errenditzerik, ez da ihesik, larruek eta bihotzek, mintzoek nola ez!, oinazeak jasaiten dituzte oraindik.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak