kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Hitzak eta giltzak / Iñigo Aranbarri / Alberdania, 2001

Hitzen kartografia Amagoia Iban / Euskaldunon Egunkaria, 2001-07-28

“Olerkari” eta “poeta” hitzen arteko bereizketa du hizpide Iñigo Aranbarrik liburu honetako pasarte batean. Olerkariak “poetak ez duen plus serioago bat” duela iruditzen zaio, Orixe beti izango dela “olerkari”, eta Lizardi eta Lauaxeta, “olerkari diren arren, heriotza goiztiarrak eta modernitate nahiak” egiten dituela poeta. Liburuaren hastapenean bere burua poeta gisa agertua digu Aranbarrik, eta poeta gisan abiatu du lan hau, hitzei zarata kentzea, euren esanahira ekartzea beharrezkoa delakoan.

Lan hori ez da makala, Aranbarrik berak ere halaxe dio, baina bere gain hartu du, eta hausnarketarako bideak zabaltzen dituen liburu labur bezain interesgarria bilakatu du lan hori. Ez baita erraza hitzei zarata kentzea. Komunikabideok egunero zarata hori ateratzen gabiltzanean, are gutxiago. Erdaren eta konplexuen pisua izugarria denean, zer esanik ez.

Umorea eta memoria

Umorea dario sarritan Iñigo Aranbarriren lumari “Hitzak eta giltzak” honetan, egunerokotik ateratako —edo egunerokoan oinarritutako— pasarte argigarriak lagun dituela sarritan. Hitzei zarata kentze aldera, umorea baino gehiago, ironia dariola esan beharko, ordea. Memoria entziklopedikoa ere erabili du. Eta memoriak ez du zertan beti gogoan gordea izan. Liburuak ere memoria argigarriak eta lagungarriak izan daitezke. Horrela, mundu zabaleko kulturetako idazleen lanak, biografiak eta mitoak darabiltza idazleak liburu hau osatzeko. Baita pertsonaia ezagun askoren aipamenak eta pasadizoak ere. Memoria eraikitzen jarraitzeko. Berea, eta irakurleona. Hizkuntza memoria delako, hein batean. Eta memoria horri buruz ere ari da Aranbarri, euskararekiko bere sentimenduen kartografia ezin gardenagoa hitzekin marraztuz. Hitzak giltzak direla uste baitu. Eta uste horretatik abiatu denez, haren hitzek anekdotario hutsaren eta filologia estuaren mugak gainditzen dituzte. Euskal Herriko mapek, euskararenak bezalaxe, hitz soilez gaindiko zerbait agertzen dutelako. Araban Tortura mendatea dagoela ikasi du, besteak beste, horren berririk ez zuenak. Eta Bizkaiko txoko batean “Anbre”, “Gosea” eta “Pokopandegi” izeneko baserri hirukotea dagoela. Genioena, hizkuntza memoria zati bat ere bada. Eta jarrera bat. Eta badira zenbait jarrera Aranbarrik maite ez dituenak. Maite ez duen jarrera bat, EAEzentrismoa da, Gipuzkoako Anoeta herria Iparralde osoaren pare jartzera eraman gaituena, gure geografiaren koordenada guztiak hankaz gora jarri dituena. Aldamenekoarengandik zerbait kopiatzen hasi eta hoberena kopiatzen ez saiatzea ere ez du atsegin idazle honek. Errazkeria ere ez.

Ikasgai asko

Ez da erraza liburu hau irakurri eta norberaren isla ez ezagutzea, Aranbarrik ironikoki aipatzen dituen utzikeria adibideen arrastoren bat norberaren gogoan, jardunean, ez aurkitzea. Gure egunerokoan eragina duten arlo asko eta asko jorratzen dituelako, seguruenik: irakaskuntza, kazetaritza, literatura, itzulpengintza, kale giroa, kirola, politika… Eta ikasteko asko dugula erakusten digu. Arlo guztietan. Ez da irakaspen txarra. Irakaslea ere bada ogibidez, eta ezin gutxiago espero hitzen zaratarekin hainbesteko kezka agertzen digun poeta batengandik. Hitz egokia aurkitu du, gainera, irakurleari martxa hartzen laguntzeko: “gimnasia” egin beharra daukagula dio Aranbarrik. “Eta gimnasiarena, barkaidazue, ez dakit ez ote den modan jarri behar dugun kontzeptu bat herriaz eta hizkuntzaz ari garelarik. (…) Kontsigna posmoderno eran geratzen bada ere, esan dizuedala uste dut: gimnasian dago, neurri handi batean, osasunaren giltza”. Hitzak eta giltzak. Eta gimnasiarekin hasi nahi duenak badu arrastorik ariketekin hasteko.

Gimnastaren bizimodua

Gimnasia pixka bat egina duen euskaldun baten gogoeta bildumatxoa da liburu hau, euskararen osasuna kezka duelako. Eta Euskal Filologia titulua duen arren, filologokeriak ez dituelako maite. Bere gimnasta ibilbidea ere erakusten digu, hein batean, Iñigo Aranbarrik. Ez pentsa, hala ere, gaur egun hain modan omen dauden norbere burua laguntzeko liburu horietako bat denik “Hitzak eta giltzak” hau. Erabiltzen ditugun hitzek uste dugun baino askoz ere gehiago adierazten dutela esatera dator, adibideak adibideen atzetik jarriz. “Hizkuntza ilun, nahasi eta esku-burdindu honi haize pixka bat emate aldera…”.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak