kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Behin batean / Xabier Kintana / Lur, 1972

“Behin batean” liburuska edo hizkera zahar bat Johan Trebiño / Zeruko Argia, 1972-07-09

Xabier Kintanaren azkeneko liburua irakurri berri dut. Liburuska honek ipuin batzuk datozkigu. Nik alde batera utziko ditut liburu honen balore literarioak, eta liburuaren gaiak aztertzen sa!atuko naiz.

Zein da, izan ere, liburu honen hari nagusia? Bistan dago, ametsetako herri bati buruz idatzia izan arren, alegia, Ukroniaz, gure herriaz eta gure egoeraz mintzatzen dela, eta gai nagusia hau dela: jelkideek, hots, euskaldunek, guda irabazi baino hobeago izan dela, guda irabazi zutenek irabaz zezaten, zeren, jakina, jelkideak (euskaldunak) burgesak baitziren, eta gainera —bekaturik larriena— euskal burgesak! Bai, hau da liburu honen gai nagusia.

Agian, ganorabako batzuek esango didate: —Zer diok motel? Liburu honetan jelkideen “errazismoa” eta “garbizalekeriak” soilik zirikatzen sartu da Kintana.

Hauek izaten dira ezkulturadunen eta iñuzenteen hitzak, hots, “progrekeriaren” hizkera. Baina goazen harira.

Hau bezalako kasuetan egilearen nortasunaren bidez soilik edo lehendabiziz sumatu nahi badugu egikizuna, ulergaitza gerta lekiguke. Bide honetatik abiatzen bagara, azalezko azterketa baizik ez genuke egingo. Are gehiago, esan genezake, idazle baten asmoa eta berarentzako liburuak duen esangura subjektiba ez datoz beti batera haren esangura objektibarekin.

Liburua historizko eboluzioan eta giza-bizitzaren barreneko harremanetan aztertuz gero bakarrik, arki dezakegu haren esangura objektiba; sarritan kreatzaile berarentzako ezezaguna izanen dena.

Norberaren eginkizunen bestelakotasun amaitu-ezinezkoa izanagaitik ere, eginkizun horien azterketa aurrerakoia eta zientifikak berexi behar ditu zati nagusiak nagusi ez direnetatik.

Azalezko itxurak alde batera utzirik, idazten ari naizen liburuaren gai nagusia gorago ipini dut, alegia, gerta denboretan euskal burges tipiek, euskaldunek, jokatu zuten papera salatzen eta paper horren kontra burrukatzen. Zergaitik orduan eta gaurko benetako klase garaile eta nagusiek ere debelopatutako papera ez da liburu horretan salatzen? Argi eta garbi dago, egileak, nahi ta nahi ez, eta ohargabean bada ere, klase hauen kontexturan jartzen bait du bere burua. Noski, baten batek pentsa lezake oharkabean baldin bada barkagarriago dela, konturatu gabe hala egiten diren gauzak askoz ere barrenagotik sortzen direla; askoz ere adierazgarriago direla.

Honetaz, Kintanak egindako liburuaren tesisa giza-mailen kontextura konkretu batean jar dezakegu, hots, orduko klase-inperialistaren kontexturan. Horregatik haren burua behin eta betiko agertu duelako, eskerrak eman beharko dizkiogu Kintanari; horri, nahaspilan bizi baino, askosaz garbiago eta komenigarriago bai deritzat.

Ez da harritzekoa eta ez gaitu harritu behar. Izan ere hamaika gauza ikusita gaude, eta euskaldunen aurka aspaldi erabili ziren zioak berriro ere “berrituta” datozkigu. Haien artean “arrazakeria”. Kintana idazlea ere horretaz baliatzen da Euskal Herriaren kontra aritzeko. Bainan honekin, esan beharrik ez dago, herri baten lehen eskubideak zapaltzen dituen arrazakeriaren alde azaltzen zaigu Kintana garbi garbi.

Beraz, bera eta antzekoak betiko ultra-razismo eta nazionalismoaren arpegi zahar “berrituta” baizik ez dira. Noski, holakoen egitekoa hemendik aurrera zein izango dan jakiteko, historian ikas genezake.

Zeren, egia esan, Kintanaren tesisa hauek berezitasun handirik ez daukate; badirudi, adibidez, Kintanak guda aurreko denboretan Indalezio Prietok Bilboko Udaletxean orduko euskal kulturaren kontra esandako hitzak irakurri baliosa orduko klase inperialistarrei.

Edo-ta, Bilboko egunkari batean guda ondoren Esteban Bilbaok idatzi zituen artikuluen antzekoei derizkiet “Behin Batean” liburuaren zati batzuri, esangurez eta hitzez. Tesisa eta hitzak Esteban Bilbaoren parekoak; azkenean durangarrak jarra!tzaile zintzo bat arkitu duela esan dezakegu. Bejoandeiela eta segi bide horretatik!

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak