« Mugak gaindituz | Herria eta hiria »
Lehorreko koadernoa / Anjel Lertxundi / Alberdania, 1998
Klasizismoaz Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1999-04-10
Oraingoan, atal honetan literaturaz ez ezik klasizismoaz ere hitz egin behar dugu. Eta honekin ez dugu esan nahi iruzkinaren gaia klasizismo hitzaren zentzu historikoa eta filosofikoa denik. Ez. Denbora eta kalitatearen poderioz askotan eta zentzu desberdinetan ezartzen diren labelez hitz egingo dugu. Aukera Anjel Lertxundik eta bere azken liburuak eman digu, Lehorreko koadernoa-k.
Lehenengo klasikoa idazlea bera da, Anjel Lertxundi. Euskal Herriko literaturan hiru izen aukeratu beharko bagenituzke, bai ospearengatik eta bai garrantziarengatik, Lertxundi, ezbairik gabe, horietako bat litzateke. Ez soilik burututako lanagatik eta liburuengatik, baita hizkuntzan, gaietan eta formetan izan duen garrantziagatik ere.
Bigarren klasikoa, jorratzen duen jeneroa da. Gazteei zuzendutako literatura. Teorian guztiek bere garrantzia aitortzen badute ere —literatura handiaren harrobia baita—, askotan baztertuta eta mesprezatuta egon den jeneroa da. Eta bere balioa eta balorea ikusteko literaturaren edozein historiara jo besterik ez dugu, eta ikusi hizki handiz idatzitako zenbat lan idatzi diren jenero honetan.
Hirugarren klasikoa Anjel Lertxundik Lehorreko koadernoa izeneko eleberrian aukeratu duen istorioa da: mezuaren, itsasoaren, misterioaren eta altxorraren konbinaketa, Stevensonek Altxor uhartea idatzi zuenetik hainbatetan arrakasta lortu duen formula. Hala ere, Lertxundik bere maila erakutsiz, oraingoan ere, ez du istorioaren irakurketa laua edota zuzena egin, zeharkakoa eta berritzailea baizik.
Eta gazteei zuzendutako literaturaz hitz egiten ari garenez, liburu honetan ere istorioaz gain gai bat jorratzen da, gazteari nolabait mezu bat edota, hobeki esanda, bere adimenean bide berri bat eraikitzen saiatzen da. Oraingoan, Lertxundik zahar-gazte harremana jorratu du, baina zentzu zabalenean. Ez soilik harreman pertsonalean edo fisikoan oinarrituz, izpirituala azpimarratuz baizik, irudimenaren eremuetan lortzen dena.
Aurreko guztiaren ondorio moduan, klasizismoaz hitz egitera bultzatzen gaituen seigarren elementua, lan honi Lertxundik eman dion tratamendua da. Nahiz eta protagonistaren begietatik izan, ikuspegi irekia, zabala baina, era berean, aldi honetan ere berritzailea da, protagonista nagusia gaztea beharrean gizon heldu bat baita.
Osagaiak bai, baina azken emaitza?
Baina, askotan gertatzen den bezala, nahiz eta osagai egokiak izan, batzuetan —Monterrosok dioenez, gehienetan— emaitza ez da zuzenena edo gustukoena izaten. Eta Lertxundiren azken lan honetan, irakurle honek behintzat, sentsazio hori izan du. Hau da, liburuaren azken emaitzak, azken zirrarak, ez dituela betetzen hasieran sorturiko itxaropenak.
Istorioa oso interesgarria da, tratamendua eta gaia egokiak dira, zuzenak eta beharrezkoak, baina elementu hauen guztien nahasketak ez du behar lukeen maila lortzen. Ez da eskatzen dugun tenperaturan igotzen. Badirudi, pasio edota sentimendu faltan aurkitzen dela. Lertxundik elementu berritzaileak gehitzen dizkio klasizismoari, baina ez dio behar duen bihotza ematen.
Ondorioz, orokorrean, lan honi taupadak falta zaizkiola aitortu behar dugu. Ametsa, misterioa, ilusioa eta irudimena areagotu dezaketen elementu gehiago. Azken finean, Lertxundik berak liburuan dioen bezala: “Beren distira gordetzen dakiten misterioak dira benetako altxorrak”.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo