« Poesiaren mugak | Euskal poesiaz »
Gauaren magalean / Xabier Olaso Bengoa / Bermingham, 1996
Malenkoniaren magalean Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1997-05-10
“Gauaren ilunbetan / deslai darabilt gogoa / iragandako denboraren tunelean barrena. / Biluzik dabilzkit sentimenduak, / ortoizik oroimena, / arraiki dabilzkit pozak / eta ilun ene pena, / poema nabar baten bila dihardute / errai minberatuetan barna”.
Behin On Kixote liburuaren inguruko iruzkin batean, honako esaldi hau irakurri nuen: gizakia On Kixoteren modura oheratzen da, amets eta itxaropenez beterik, baina Santxo Panza bezala jaikitzen da, ikusiz eta ulertuz egunerokotasunak ez duela amets edo itxaropenik onartzen.
Gauaren inguruan gauza asko esan dira, eta gaira gerturatzeko hainbat era daude. Teorian, badirudi eguna biziaren sinonimoa dela eta gaua loa edo atsedenarena. Gero, ordea, jende gehienak gauak atsedenerako gain— beste gauza askotarako ere erabiltzen ditu.
Batzuentzat gauak, batez ere asteburuetan, taberna, musika, alkohola edo amodioarentzat dira. Beste batzuentzat, aldiz, gaua lasai egoteko unea da, irakurri, telebista ikusi, zinemara joan edo lagunekin egoteko denbora. Gauak, bere lagun ilargia bezala, aurpegi asko ditu.
Baina, orokorrean, gauaren aurrean bi dira sentimendu edo jarrera nagusiak: batzuk On Kixote bezala sentitzen dira gauean, eta egunean ezin egin izan dituzten gauzak amesten ibiltzen dira, hurrengo batean egiteko asmoarekin; beste batzuk, alderantziz, gauean malenkoniaren magalean kulunkatzea gustukoa dute.
Xabier Olasoren poema-bilduma honetan gau hertsiak dira protagonistak. Begirada eta pentsamenduak iltzaturik gelditzen diren gauak aurkituko ditugu, gau isilak, arima galduak eta mamu iheskorrez inguraturik. Olasok bere malenkonia, bakardadea eta tristuraren erresuma zabala eta sakonean galdu egiten du.
Hala ere, bere hitza ez da garrasi bihurtzen edo etsipen bilakatzen, nahiz eta noraezean ibili eta gehienetan oinazean pulunpatu. Olasok bere sentimenduak biluztu egiten ditu, bihotzaren zauriak azalduz, bere erraiak erakutsiz. Baina bere hitzetan ez dago kexurik, ez dago oihurik. Bere burua gauaren ilunbetan, gauaren magalean murgiltzen du, geometri irrealetan desagertuz, isiltasunarekin solasean.
Poema-liburu honetan ez dago gairik, ez dago deskribapenik. Ez du soilik maitasunaz, bakardadeaz, iraganaz, oroitzapenez edo tristuraz hitz egiten. Hori guztia bere poemetan dago, aipatu egiten du eta guk sentitu egiten dugu, baina berak ez digu horretaz hitz egin nahi. Berak, soilik, barruan duen boza ateratzen du, eta hitz egiten uzten dio.
Xabier Olasoren lana bikaina da. Poema sinple eta eder batzurekin askotan ahoz adierazteko zailak diren sentimenduak agertu eta azaldu ditu. Bere poesiak ez du ezer soberan. Erabiltzen dituen hitzak beti ezin egokiagoak dirudite, eta batzutan hitzekin ezin dena esan isiltasunarekin kontatzen dugu, bere poemen artean sentitzen den isiltasun hori eta hutsune horiekin.
Isiltasun hitzak oso ondo definintzen du poema-liburu hau. Isiltasunean erori ez izanaren eskerrak, oraingoan, Bermingham argitaletxeari eman behar zaizkio, Kezkak izeneko sailean gehienetan ahaztuak gelditzen diren poema-liburu sarituak argitaratzeari ekin diolako.
Oraingo honetan, Urretxu-Zumarragako IV. Poesia Lehiaketan euskaraz saritutako lana eskuratzeko aukera eman digu. Zoritxarrez honelako lehiaketetako emaitzak gehienetan ez dira argitaratzen, eta kaleratzen badira ez dira oso edizio onetan egiten. Bermingham argitaletxeak gaur arte hiru liburu argitaratu ditu sail honetan (Mirari Garcia de Cortazar eta Iñigo Iruretagoiena dira beste biak), eta horrela jarraitzea espero dugu. Ea beste argitaletxeak ere animatzen diren eta egin beharrekoa den lan hau betetzera ausartzen diren. Nork daki beste lehiaketetan saritutako liburu bikainak ez ari ote garen galtzen…
“Gaua, / emaidan hire edertasunaren laurdena, / emaidan / hire xarmaren herena, / eta nik / ene poemaren erdia emango dinat”.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez