« Idatz-olhetan | Hezurdura emotiboa »
Batita Haundia / Daniel Landart / Kutxa, 1994
Ilunaren ahalkerik gabe Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1995-02-12
Eleberri hau “liburu ausarta” dela idatzi du Andolin Eguzkitzak liburuaren atari gisa paratu duen hitzaurrean. Liburuko lehen kapituluak irakurririk, ausardia hori non arraio ote dagoen galdetuko dio beharbada irakurle batek baino gehiagok bere buruari, baina trama bere une erabakigarrietan sartu ahala —10. kapitulutik aurrera— apurka-apurka konturatuko da Landarten hau ez dela inola ere Iparraldeko baserri giroaren inguruko eleberri kostunbrista hutsa, ezta hurrik eman ere.
Itxaro Bordaren “Bakean ützi arte” edo Mailux Legorbururen “Zozoaren kanta” bezala, hegoaldetarroi Iparraldea hobeto ezagutzen lagun diezagukeen eleberria ere bada “Batita Haundia”, baina baita hori baino askoz gehiago ere. Lurrari, erlijioari eta iraganari estu lotutako gizartea ageri zaigu hiru eleberriotan, baina horietako bat bera ere ez da horrekin asetzen, hirurak saiatzen dira beste zerbaiten bila, hirurak dira gaur egungo eleberri modernoak.
Zertan datza, ordea, modernotasun hori? “Batita Haundiaren” kasuan, kontatzeko teknikaren aldetik ez dago berrikuntza handirik, oso modu normalean txertatutako flash-back bat edo beste izan ezean. “Ni funtsean kondalaria naiz idazlea baino gehiago”, entzun nion Daniel Landarti ETBko “Iparra” saioan. Horixe esan nahi zuen beharbada, irakurleak gustora eta oztoporik gabe jarraitzeko moduko istorioak idaztea dela bere lana, eta ez kontaketa modu berritzaile eta harrigarriak bilatzea. Abentura kontatzailea dela, alegia, eta ez kontalari abentureroa.
Kontatzen den istorioa da, beraz, modernoa, gaur-gaurkoa eta “ausarta”, Eguzkitzak hitzaurrean dioen moduan, Iparraldeko gizartea eta literatura nolakoak diren kontuan harturik behintzat. Lehena eta oraina lotzen dituen istorioa da Batita Haundiarena, baina lotura hori egiterakoan alderdirik ilunenei begiratzeko ahalkerik ez duena.
Bada hala ere aipatu beharreko akatsik. Oro har euskarazko liburuetan eta Iparraldeko idazleenetan bereziki, badago zeinu tipografikoak gaizki erabiltzeko joera, eta Daniel Landarten liburu hau ez da inondik ere salbuespena. Kasu honetan, pertsonaien hitzak zuzenean sartzerakoan hainbat akats sumatu ditut; esate baterako, pertsonaiaren hitza eta kontalariarena bereizi gabe emateko joera ikusten da liburuan zehar: “—Bai zuri ere, erantzun zion Juanak” irakur daiteke 142. orrialdean “—Bai zuri ere —erantzun zion Juanak” agertu ordez; beste batzuetan nik behintzat zertarako diren antzematerik izan ez dudan komatxo batzuk ageri dira pertsonaien zuzeneko hitza sartzen duten gidoien ondoren: “—Eguerditan jaiki behar duzu, aita! Oilaskoa dugu jateko… erran zion Katixak, igande batez” (20. or.). Horretaz gain, Iparraldeko beste hainbat idazlek bezala, Landartek —frantsesez idazterakoan egin ohi den bezala— galdera ikurraren edo harridura markaren aurrean —eta parentesi gisako gidoien atze-aurretan— hutsune bat uzteko joera du, euskara batuan, oso-oso oker ez banago behintzat, utzi beharrik ez dagoena… Badakit txikikeriak direna, baina halako batean kontu hauek guztiak ere zuzendu beharko dira ba!
Txikikeria huts baino ez diren akats horien aipamenak ez beza ahantzaraz lehen esan dudana. Gaur-gaurko istorio moderno baten inguruko kontaketa atsegina da Daniel Landarten “Batita Haundia”, iazko Irun Hiria eleberri sariketaren irabazle duina.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera