« Euskara dela-eta | Aukera galduak »
Plastikozko loreak erregearentzat / Xabier Montoia / Susa, 1998
Plastikoa ederra da Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1998-06-06
Imanol Muruak eta Humberto Unzetak lau eskutara idatziriko Suetena Belfasten izenekoaren ostean beste lau bidaiaren kronika liburuak argitaratu ditu Susak. Azken biek, Xabier Montoiaren Plastikozko loreak erregearentzat eta Juanjo Olasagarraren Mandelaren Afrika, udaberri honetan ikusi dute kaleko argia. Beraz, eta bigarrena beste baterako utzita lehenari ekin aurretik, azpimarratu egin nahi nuke, zinez, literaturgintzaren arloan klasikoa den genero bat, bidaia-kronikena, gurean ere sortu eta zuzpertzeko Susak egiten diharduen ahalegina.
Tradizio zahar-zahar bati jarraituz, esan dezakegu irakurtzea bidaiatzea baldin bada, ia beti, are eta gehiago dela horretan, bai, irakurtzen dena bidaia-liburua denean. Bestalde, idazle asko bidazti amorratuak izan ohi dira, sarritan narrazio-edo poemagaiak, giroak eta idazteko behar (omen) den mundu-ikuskera halako bazterrak ezagutzetik etorri zaielarik. Badira leku batzuk, hala ere, idazleak bertan egon gabe ere ezagutzen dituenak, irudimenean lan egiten duten erreferentzi-lekuak, hain zuzen. Horietako batera egin zuen txango Xabier Montoiak: Memphisera.
Erraza litzateke esatea, baietz, Anfetamiña idatzi zuenak egunen batean Memphisera, R&R den munduko hiriburu nagusietako batera, ezinbestez. “Memphis aditu eta soul berba etortzen zait segituan gogora, Rufus Thomas, Etax-eko abeslari eta talde entzutetsuak, Al Green, musikari beltz horiek guztiak, eta Alex Chilton, jakina. Nire betiko kuttunak”, dio Montoiak liburuan. Haatik, Memphisera txango egiteko motiboa ez da izen horietan bilatu behar, bidaiarako bidez batezko jomugak badira ere. Bere Ford auto zaharrean sartuta, Graceland-era egin du Montoiak, Elvis Presleyren santutegira. Hori berori baita Erregea: Elvis!
Erregearen inguruan, zer da egiazko eta zer gezurrezko, egileak liburuari berak jarri dion tituloak dio, “plastikozko loreak” horiek hain zuzen. Liburuan metafora da plastikoa, kantariari errege izena ematearen ildoan desegoki ez datorrena. Azken batean, amets gehienetan biniloko ildoetan ereiten zireneko garaietan berak jaso zuen uztarik oparoena. Arrakasta horren zioaren bila doanaren bidaia ere bada alderdi horretarik liburua.
Nik uste, oso ezberdinak dira Montoiak Getxon abiatzean —liburuaren hasierako orrialdeak— eta bidaiaren amaieran plastikoaz dituen iritziak. Plastikoaren azpian Erregea dago. Eta Erregeak on egin zuena ona da. Musikaren aldetik. Eta kitto. Ez beza hori plastikoak ezkuta.
Liburuan aipatzen den plastikoak, bestalde, gogora dakarkit neure umetzaroa. Txikia nintzela ospetsu egin ziren plastikozko loreak etxeetan. Haiek erosten zituztenak edertzat zituzten era berean, Elvisen Graceland horren inguruan atondu den bisnisean plastikoa “ederra” da.
Amorruz, jakinguraz eta, azkenean, ironiaz gauzatu du bidaia Montoiak. Gero bidaia liburura ekarri du eta, bidaiatuz asmatzea etorri datorkion edonori legez, fikzioa ere sartu du tarteka, nik uste. Bidaia egiazkoa egitearren, ziur. Orain ni beste irakurketa bat egiteko astia noiz izango nago. Liburua bertan aipatzen diren musikariak entzun eta aldi berean irakurri nahi dut eta. Liburua irakurtzeko moduetako bat izan daiteke.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez