kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bizi nizano munduan / Itxaro Borda / Susa, 1996

Mundu isila Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-02

Liburu gomendagarria dela iruditzen zait Itxaro Bordaren azken hau. Nobela soilaren itxuran, gogoetarako ateak irekitzen baititu. Pertsonaia nagusia Amaia Ezpeldoi izanik, detektibe lanetan etengabe ari den emakumea alegia, errealitatearen ikuspegi berezia plazaratzen digu idazleak. Ez dira asko Euskal Herrian literaturgintzan diharduten emakumeak; asko ere ez, pertsonaia emakumezkoak. Eta gizonezko izan ala emakumezko, ikuspegia aldatzen delakoan nago. Edo hori sienstu nahi nuke.

Horretaz gain, Itxaro Bordak doinu hitsez deskribatzen digun mundua dago: euskara gain behera, zaharren elea izatera kondenaturik; frantsesaren nagusigoa; deserrotze kulturala; krisi ekonomikoa, langabeziarekin abtera… Egoera horrek sortzen dituen arazoak ez dira samurrak. Zein aukera geratzen zaio bere hizkuntzaz, alegia euskaraz, mintzatu nahi duenari? Mututasuna aipatzen du Itxaro Bordak ezaugarri gisa. Mutuak dira zenbait pertsoaia, euskaraz baizik ez dakitelako eta mundu erdaldunarekin ez dakitelako nola komunikatu. Eta lagun gutxi batzuez landa, oso jende gutxirekin izango du pertsonaiak harreman sendoriak. Euskarak, gainera, mundu sinbolikoa eta erreferentziala osatzen du: iraganeko hizkuntza da, aiton-amonena, mendiak eta lauak norberarengan forma eta muga zehatzak hartzen dituenekoa. Baina kondenaturik dago, hiltzera ez bada, gutxi batzuen hizkuntza izatera. Itxaro Bordak liburu honetan euskararen aldeko aldarrikapen ozena egiten digu. Bakardadetik egin ere. Errealitatea tristea baita Iparraldeko Zuberoako mugetan.

Galtzen ari den mundua delako idazleak guregana ekarri nahi duena, bertako euskara darabil Itxaro Bordak literatur-lan honetan. Berak ezagutzen duen errejistrotik abiaturik, elkarrizketak berak entzuten dituen bezala azaltzen dizkigu. Horrek, noski, ulertzeko arazoak sortzen dizkio horrelako hitz edo esamoldeak entzutera ohituta ez dagoen irakurleari. Ez da erraza egiten, elkarrizketen esanahia ulertzea, hain baita ezberdina Hegoaldeko hitzmoldeen aldean. Eta ez dakit onerako den ala liburuaren kalterako. Horregatik, seguruaski, baztertuko du batek baino gehiagok liburua hau irakurtzen hasi ahala.

Errejistro ezagunagoa, gugandik hurbilagoa alegia, darabil narrazioan. Eta horretan irakurtzen dena, funtsean, detektibe-nobela bat da: abenturak mundu isil eta triste batean.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak