« Zorrak zor | Oroimena gizakiona da »
Ezabatuak / Askoren artean / Pamiela, 1995
Ezabatuak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-01-06
Poeta alemaniarren antologia da Eduardo Gil berak prestatu eta Pamiela etxeak argitaratu duen hau. Hamar izen agertzen zaizkigu guztira: Else Lasker-Schüler, Ivan eta Claire Goll, Ernst Toller, Armin T. Wagner, Albert Ehrenstein, Walter Mehring, Klabund, Erich Mühsam, Ferdinand Hardekopf, Max Herrmann-Neisse. Ez dira oso ezagunak; areago, oso ezezagunak direla esaten badut, ez naiz ahoberokerietan galtzen ari. Ezabatuak izan ziren; galdua haien arrastoa.
“1933ko maiatzean, naziek erre egin zuten arte dekadentea bezala ofizialki kontsideratzen zen liburu meta handi bat publikoaren aurrean”, hasten da Gil Beraren hitzaurrea, eta datu horrek ematen digu seguruaski idazle hauen patuaren berri. Liburuak, izan ere, garai guztietan izan dira erreak. Gurean ere, ez da aspaldi, Bilboko jaun alkate batek bere izena ezarri ziola liburu-erretzaileen zerrendari, gustuko ez zuen ipuin bilduma baten aleak sutara botaz, jendaurrean eta egun argiz. Ez da atzokoa gure samina, etxekoneko poetak zioen bezala.
Else Lasker-Schüler-ek 1933an Alemania utzi behar izan zuen. Jerusalemenen hil zen. Claire Goll, 1939an, bere buruaz beste egiten saiatu zen. Ivan Goll, klinikan hil zen; alemanieraz eta frantsesez oihukatzen omen zuen: “Utz nazazue nire heriotzarekin bakarrik!”. Ernst Toller-ek 1939an, bere burua urkatu zuen. Aspaldi idatzi zuen: “Amets egiteko kemenik ez duenak ez du bizitzekorik ere”. Armin T. Wagner, betiko deserrotua, atzerria bihurtu zen bere herria. Albert Ehrenstein, 1950ean hil zen, pobreentzako eritetxe batean, bere sorterritik urruti.Walter Mehring, inork erreibindikatzen ez duen poeta. Klabund, gazterik hila. Erich Mühsam, 1934ean, urkatua aurkitu zuten bere zeldan, SS-ak piska bat lehenago egon ondoren. Idatzita utzi zuen: “Bere kausa zerbitzatu ustean, bere ondokoen aurka armaz baliatzen denak hausten du anarkismoaren oinarrizko ideia bera: indarkeriarik eza”. Ferdinand Hardekopf-ek, bizitza osoa ihesi emana. Max Herrmann-Neisse, atzerriaren teoritzaile bilakatu zen, nahita nahi ez.
Espresionismoa deitua izan zen mogimenduaren partaide izan ziren guztiak, baina ez gaitezen izendapenaz gehiegitxo fida. Garai bateko ahots kondenatuek, arnasa hartzen dute euskaraz. Poema ederrak utzi zizkiguten, gogorrak…, bizitza bera bezalakoxeak.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera