kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Egunak / Iñaki de Juana Chaos / Txalaparta, 2000

Kartzelako kontuak Jokin Urain / Gara, 2001-03-31

Zer idatzi asko, kontu asko, ematen du kartzelak eta gurean badira literatura egiteko horretaz baliatu diren idazleak, nola ez. Literaturak ba ei ditu lizentziak, idazleak ongien deritzon moduan erabiltzekoak. Horregatik izango da gehienetan edo askotan inoren kontuekin edo inoren kontuen bizkar egitea literatura.

Kartzelen eta presoen egoeren berri ongien dakitenak dira —gara— agian horretaz gutxien idazten dutenak, hemengo bizimoduari eta izatearen kontaketari literatura itxura emanez bederen. Beti ez da erraza izaten leku hauetaz jardutea, geure ezinari eta minari zirika aritzea ere baita neurri batean, eta idazteak ez ditu beti konpontzen etxe hauetako gorabeherak. Agian denborarekin galdu egiten da kartzelako gertaerek harritzeko ahalmena: guztia ohizkoa eta “normala” iruditzen zaizu astakeria eta gehiegikeriak egunero ikusten dituzulako eta beharbada horixe da berririk ez dagoela pentsarazten dizuna, kontatzeko gogoa kentzen dizuna. Zertan arito betiko letaniak kontatzen? Horrelako zerbait esaten zuela uste dut Alvaro Reizabalek kartzelan egon zen denboran idatzi zuen liburuan, eta ez dira asko euren lekukotza eta etxe hauen ezagutza idatziz ezartzen duten presoak. Baina batzuetan ezinbestekoa bihurtzen da idazte hori norberaren mamuak uxatzeko modua delako, garrasi egin nahi duzulako nola edo hala, edo negar, edo barre, eta bakan batzuk dira kartzelako bizimodua azaltzen asmatu dutenak, etxe hauen erraiak erakusten saiatu direnak: Gaztelumendi, Sarrionandia… zerrenda luzea egiten ez nuke asmatuko.

Iñakiren “Egunak” liburua da irakurri dudan azkenetako bat; bere eskutitzak izan balira bezala hartu nuen liburua, “ea zer demontre dioen” eginez neurekiko, eta, “egun” baten ondoren bestea hasi eta orrialdez orrialde jarraitu dut amaitu arte. Leihotik ikusten zuen erbiaren kontua, Herreran pikoloek zapartatu zuten usoarena, patinan oilasko hezurrekin xiringak egiten dituen presoa edo presoa jipoitzen duten kartzelariena, trabestia bortxatu nahian atzeman zuten kartzelaria, inguruaren azterketa… Egonezina kutsatu du pasarte batzuetan, animoa hurrengoan, urte hauetan oharkabean igaro zaizkidan gorabehera batzuez jabetzen lagundu dit zenbait gogoetekin… Sinesgaitz antzean irakurriko du beharbada kartzeletan zer gertatzen den ez dakienak, baina etxe hauetan egonaldiren bat egin duen edonor harrapatuko du Iñakiren egunen kontaduriak. Ez da, noski, kontzientzia lasai nahi duen irakurlearen gustuko liburua, baina hemengo berri azaltzeko izan litekeen libururik egokiena bai, bada.

Batzuek euren irudimenean heroi bihurtu dute agian Iñaki eta ondo asko dakigu beste batzuek deabrutu egin dutela, bere nortasuna eta izaera suntsitzeko asmoz; bere eskutitzak eta esanak modurik narratsenean erabiliz besteak beste. Baina berarekin bizi izan garenok ezagutu dugun modukoa agertzen zaigu liburu honetan, bere “egun” on eta txarrekin, bere ahulezia eta zalantzekin, eta bere handitasunekin. Bere jolasgura, ironia, haserreak eta pozak, itxaropenak eta etsialdiak erakusten dizkigu “egun” hauetan. Presoon benetako izaerak eta bizierak zerikusi gutxi izaten baitu sarritan han edo hemen agertzen duten irudiarekin.

Ez dakit literatura ote den kartzelako kontuekin egin behar dena, baina kartzelako kontuak idatzi egin behar direla iruditzen zait, eta dotore kontatuz idazten badira, are hobeto. Bai baitago joera zenbait kontu fribolizatzeko, presoaren kontura barre egiteko, kartzeletako hormen ostean ezkutatzen dena ikusteari uko egiteko.

Ziur naiz Iñakik badituela kontatzeko moduko beste “mila” egun eta idatziz kontatzera animatuko nuke, kontatzen badakielako eta kontatzea delako munstrotzar hauekiko isiltasuna hausteko moda bakanetako bat.

Eskutitzaren ordez, bihoazkio honekin nire goraintziak eta besarkadarik handiena.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak