« Tratu txarrak | Kritika gautiar txikia hiru fasetan »
Gure gerretako heroiak / Rafa Ugalde / Elkar, 2006
Gerra eta hotza Aritz Galarraga / Gara, 2006-08-12
“Zer da zuentzat heroi bat?” galdetzen die bere ikasleei Lola Cercas fikziozko unibertsitate irakasleak, “Soldados de Salamina” filmean. “Inoiz huts egiten ez duen norbait? Edo, agian, huts egin ezin daitekeen unean huts egiten ez duen norbait?” Ez du etenik Ariadna Gilek interpretatzen duen pertsonaiaren galdera bonbardaketak: “Supergizakia al da heroia? Edo gizaki arrunta? Edota John Le Carrek esan bezala, heroiaren adorea behar al da, besterik gabe, itxurazko pertsona izateko?” Zer da heroi bat? Hona hemen idazlan baterako edo lau bertso hamarreko txikian kantatzeko gaia.
Nik neuk zalantza ugarirekin jarraitzen dut Rafa Ugalderen bigarren narrazio lan hau irakurri ostean ere, ez baitizkit aurretik nituen dudak argitu. Galderak pausatu, ordea, pausatu dizkit: “Zer ote da errudun izatea, nola liteke batzuentzat errudun eta beste batzuentzat heroi izatea?” Hildako umeak, gerrako presoentzako hilkutxak garraiatzen dituztenak, desagerrarazitako semearen bila abiatzen den aita, hiltzeko gertu diren gerlariak eta elkarren artean hitz egiten duten belarri moztuak dira ipuinotan aurkezten zaizkigun heroi partikularretarik batzuk.
Ugaldek proposatzen dituen heroiak, guztiak ere, gerren biktima isilak dira, biktima ezkutatuak, biktima kolateralak sarritan, nahiz eta lehentxeago esan bezala, batzuentzat biktima dena besteek borrerotzat ere izan dezaketen. Enpatia ariketa zehatza da, beraz, Rafa Ugaldek irakurleari proposatzen diona: begira, hemen aurkezten dizkizuet gerra eta gerraren ondorioak pairatu dituzten pertsonak, ea zuen erraietan zerbait iraultzen duten. Aldi berean, memoriaren berreskuratze nahi bat ere badago lan honetan, iluna argitu nahia, estaltzen dena azalerazi nahia ere bai. Eta neurri batean moren babesik ez duen horri literaturaren beroa emateko intentzioa, horretarako ere balio baitu literaturak.
Liburuaren izenburuko lehen zatiak ere sortu dizkit galdera ugari, ez baita erraza gure gerrak zeintzuk diren asmatzea. Gerra hitza entzun eta gehiengoari izen bat etorriko zaio burura: Irak. Oso ongi. Beste izen bat eskatu eta, ez dakit, Vietnam, Balkanak edota Gerra Zibila erantzun normalen artean egongo lirateke. Bide onetik gabiltza. Gure-gurea den gerra ere, etxekoa, batzuek “euskal gatazka” deitzen diotena, beste batzuek gerratzat ere hartzen ez dutena ere, jakina, ezin zitekeen falta. Orriotan aurkituko ditugu horiek eta gehiago. Liburuaren tesiaren arabera, beraz, planeta osoko gerrak izango lirateke gureak, berdin gureak, hango nahiz hemengoak izan. Baina nahita ere, susmoa daukat denak ez direla gure gerrak, Iraken egunero hiltzen diren ehunka lagunek ez dutela “gure” hildako batek adina balio. Eta liburuak ere sentsazio hori agerian uzten du.
Gerra hotza izenarekin ezagutzen dugu mundu mailako hegemonia eskuratzeko AEBek eta Sobietar Batasunak gidatutako ardatzek hamarkada luzeetan zehar mantendu zuten lehia. Gatazka horrek ere bere lekua du Gure gerretako heroiak honetan, neurri batean, Vietnamgo gerra hegemonia hori Asiako lurraldeetan zehar hedatzeko tresna izan baitzen. Gerra hotza. Izendapen bitxiak asmatzen dituzte gero. Gerra eta hotza, hitz kontraesankorrak, gerra bera bezalakoak. Liburu honetan, aldiz, ez dira agerian geratzen ez gure, ez gerren, ez eta heroien inguruko kontraesanak. Eta nahikoa hotz utzi nau saiakerak motibo horregatik. Azalean geratzen diren ipuinak dira liburukoak, baina uda beteko beroa zertxobait arintzeko balio dezake irakurketak, badakigu eta sasoi honetan burua ere ez dabilela gauza garrantzizkoegiak jasateko moduan.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez